Embrace
mother earth is giving
Recieve
her gifts
Treasure
this food
She will nuture you
*Lugnasadh (spreek uit: Loenaasaa) kondigt het begin van het oogstseizoen aan. Het graan wordt als eerste gemaaid en traditiegetrouw wordt van de laatste halmen een popje gemaakt. Moeder aarde wordt met Lughnasadh feestelijk bedankt voor haar talloze giften.
De stichtingsdatum van het Hoogstraatse hof is onbekend, men vermoed dat in de 12e en 13e eeuw reeds begijnen aanwezig waren. Zekerheid is er over de periode 1380 tot en met 1390:in deze periode gaf graaf Van Kuik de vrouwen toelating een kapel te laten bouwen, onthief hun van belastingen en zijn dochter – ook begijn – doneerde haar huis aan de begijnen.
Bronzen beeld ‘De Begijn’ door J. Martens: het beeld toont de religieuze vrouw en de zelfstandige vrouw, zich verzettend tegen de maatschappelijke hierarchie (ingehuldigd april 1999).
Godsdienstoorlogen zorgden voor veel geweld op het hof: allerlei branden richten schade aan. Een korte periode van voorspoed brak aan in de 17e eeuw: oorlogsgeweld bleef uit, Nederlandse begijnen vonden hun weg naar Hoogstraten, het hof breidde uit met een tweede plein en bijhorende ommuring. In de 18e eeuw telde het begijnhof een zestigtal huizen, doch het aantal inwoonsters -komende van 160 – daalde aanzienlijk. De Franse revolutie onteerde de vrouwenstad nog meer: de kerk werd gebruikt als hooischuur en een groot aantal huizen werden in beslag genomen. Een eeuw later was het begijnhof niet meer dan een vervallen buurt. Gelukkig redde de vzw ‘Het Convent’ het hof van totale verwoesting: de leden namen het op zich het begijnhof te restaureren waarbij het eindresultaat in 1999 in de bloemetjes werd gezet. Hun prachtig werk is een voorbeeld van de kracht van idealisme en enthousiasme!
Via een hek bereik je de toegang van het begijnhof. Onmiddellijk bots je op de sober barokke Sint-Jan de evangelistkerk waarin Begga en Catharina een prominente plaats krijgen.
Achter de kerk openbaart zich het hof en de bijhorende rust zich: het eerste plein vormde vroeger het oorspronkelijke hof en tevens bleekweide. Naast het Stedelijk museum, met een kleine geschiedenis van het hof in aanwezig, aanschouw je hier de vroegere infirmerie en het huis van de laatste begijn, juffrouw Johanna van den Wijngaerde (nummer 40).
Aan een drukke doorgangsweg piepte het begijnhof me tegemoet. ‘Vreemd’ dacht ik ‘een hek in plaats van een poort.’ Het begijnhof binnengaande kwam de kerk me onmiddellijk tegemoet. Aangezien er een trouwplechtigheid gaande was, besloten wij eerst de rest van het hof te verkennen.
Eénmaal achter de kerk viel het lawaai van de auto’s weg en opende zich een ruimte van groen en stilte: mooi onderhouden huizenrijen en grasvelden nam ik in me op.
Alhoewel deze indrukken me goed deden, merkte ik de begijnenspirit in ‘aandenken’ te missen. Het hof was prachtig gerestaureerd, een begijnbeeldje ter aandenken was aanwezig, de waterputten-en pompen waren er nog, en toch… waar waren de begijnen als sterke vrouwen?
Het Stedelijk museum binnengaande, hoopte ik hier ‘meer’ te vinden. Er was wat begijnengeschiedenis aanwezig, doch matig en weinig uitgewerkt. Aan de zijkant van het museum merkte ik een aantal bordjes op met bezielende spreuken: één ervan trok mijn speciale aandacht. Zelf begon ik te leren ‘verstand’ en ‘gevoel’ te combineren in mijn beslissingen en deze uitspraak kon dit proces heel kort en krachtig weergeven.
Het begijnhof rondwandelende, verkende ik elke hoek en elk huis. Naar wat ik dacht dat de toegang tot de nabijgelegen parking zou zijn, openbaarde zich nogmaals een weidse, groene en stille ruimte. Het was zalig hier te vertoeven.
Na nog een aantal rondjes ‘van het hof genieten’, trokken we terug naar de voorkant van het hof. Inmiddels konden we de begijnhofkerk binnen: bij binnenkomst stelde ik vast dat de begijnenspirit hier wel duidelijk aanwezig was. Begga stond rijkelijk en veelvuldig afgebeeld en Catharina kreeg tevens een prominente plaats. In de kerk was een schilderij van het huwelijk van Maria en Jozef aanwezig – het was de eerste keer dat ik van dit tafereel een beeltenis zag. Mij viel op hoe, naast Maria en Jozef in het midden, zij omringd werden door een groep vrouwen!
Een beetje verder kwam ik ze weer tegen: Maria! Ze bleef me begeesteren…
Begijnhovenqueeste piept er enkele dagen tussenuit om bij te tanken, te genieten, te lezen, …
om nieuwe dingen te ontdekken en te achterhalen dat deze al heel oud zijn
om oude dingen met een nieuwe, frisse blik te bekijken…
Vakantie!
Tot binnenkort!
Tussen twee appartementsblokken in, stapte ik de poort van het Sint-Alexiusbegijnhof binnen. Een lang wandelpad kwam me tegemoet: vreemd, een toegangspoort en vervolgens een weggetje. Het pad voortgaande verdween het drukke stadsgeruis geleidelijk…
Vervolgens stond ik voor een tweede poort in de vorm van een hek en ontmoette het Dendermondse hof: een oase van stilte en groen, een groot plein met huizen langs de kant en de begijnhofkerk in het midden.
Een ‘wauw’-gevoel kwam op… tot ik langs de huizen passeerde en merkte dat velen ervan een verwaarloosde indruk op me maakten. De woorden ‘vergane glorie’ kwamen in me op: er was een museum, er waren aanduidingen van conventshuizen,… en toch maakte het hof een trieste indruk. Hier was ooit in geïnvesteerd en dit kon iets moois worden…
Ik besloot rond de kerk, tussen het groen te gaan kijken en schrok toen ik ze plotsklaps weer ontmoette: Maria. ‘Hier ben je weer’ groette ik haar rustig. Mijn ‘omkering’ in Turnhout bleef behouden, ze mocht er zijn voor mij.
Het museum binnengaande, viel me een schilderij op dat me onmiddellijk intrigeerde: de zeven zwaarden doorkliefden het hart… Wat zou dit te betekenen hebben? Hier wilde ik meer over opzoeken!
Terug buiten bestudeerde ik de muur die naar de andere kant van het hof liep: naderbij komende stelde ik vast dat op deze muur ‘nepdeurtjes’ waren geschilderd. Van ver leken dit begijnhofhuizen te zijn met bijhorend toegangspoortje, dichterbij gekomen bleek dit een illusie te zijn…
Terwijl ik het hof een paar keer doorwandelde, bleef het dubbele gevoel: dit hof had meer zorg nodig! Terwijl ik naar de uitgang liep, genoot ik van de stilte op het hof en de avondzon die speels schaduwen werpte op het grasplein. Hier was het weer, dat fijne thuisgevoel…
Morgen geef ik de aftrap voor twee lezingen over mijn Herstorische queeste! Van harte welkom op zondag 6 juli om 14u of/en woensdag 9 juli om 19u in Trafiek, Haspelstraat 37 te Gent! 🙂
Het begijnhof van Turnhout werd gesticht op gronden van het nabijgelegen kasteel. Het stichtingsjaar van het hof is onbekend, wel weten we dat hertogin Maria van Brabant en haar zus Johanna, de begijnen steunden door middel van beurzen en schenkingen. In tegenstelling tot de explosieve groei van het begijnenaantal op andere hoven, kende dit hof een rustige groei.
In de 16e eeuw leed het hof schade door een brand en werd het kerkinterieur door de Beeldenstorm beschadigd. De 17e eeuw bracht terug welvaart: aristocratische steun van Albrecht en Isabella deed het hof verdubbelen in omvang en leidde tot de bouw van een nieuwe kerk. De Franse inval in de 18e eeuw zorgde voor turbulentie: voortaan moesten de begijnen huur betalen voor hun woningen en de poort werd verwijderd. Het begijnenaantal liep sterk terug. In de 19e eeuw zorgde de bouw van een Lourdesgrot als bedevaartsplek voor inkomsten en een nieuwe intredingen. Het begijnhof leed weinig onder de wereldoorlogen, doch het effect van de ontkerkelijking zorde voor een langzame uitdoving van het aantal begijnen.
De begijnhofpoort, daterend van 1700, is er ééntje om ‘u’ tegen te zeggen: groot, massief, vroegclassisch en met Begga bovenaan in de nis.
Huidige begijnhofkerk.
De huidige kerk, gebouwd in de periode 1662 – 1667, is gewijd aan het heilig kruis en vertoond zowel gotische als barokke elementen. Op de plaats van de eerste begijnhofkerk (13e eeuw), staat nu de kruisberg.
Kruisberg.
Absoluut de moeite waard is een bezoek aan het begijnhofmuseum, gehuisvest in de vroegere woning van pastoor Mermans en een stuk van het aangelegen conventshuis. Je kan o.a. de raadzaal en de keuken bezichtigen, hun kantwerk bewonderen, een stukje Hollandse invloed terugvinden in talrijke delftsblauwe voorwerpen,…
Verpozen kan in de binnentuin, waar je niet alleen kan genieten van het groen maar ook een knipoog naar de begijnen aantreft…
Elke woensdag tijdens de maanden juli en augustus gaat er een gratis gidswandeling door, startende in het museum. Fijn om dan een keer de kerk en de kapel van binnenuit te leren kennen!
Begijnhovenqueeste 