Turnhout: langgerekte zorg …en overgave

Net bekomen van de indrukken van Herentals, fietsten wij het volgende begijnhof tegemoet: Turnhout. Even daarvoor was ik te weten gekomen dat er een begijnhofmuseum was… dit maakte mij heel nieuwsgierig. Ondertussen merkte ik bij mezelf de dag ‘de dag’ te kunnen laten, de dingen gewoon op mij te laten afkomen, de weg ‘de weg’ te laten zijn…

De poort binnengaan, een nieuwe wereld tegemoet treden… abdrupt bleef ik staan: deze vorm van begijnhof had ik nog nooit gezien: twee parallel lopende huizenrijen in een langgerekte vorm! Hier was zorg aanwezig: duidelijke bordjes met de belangrijkste plaatsen en bezienswaardigheden van het hof, onderhouden groen, gerestaureerde huizen,..

Het eindeloos lijkende hof naar achteren doorwandelende liet ik de verschillende stukken op mij afkomen: de huizen en conventen, de pompplaatsen, de Lourdesgrot, de kerk, het ruisen van de wind door de bomen,… de rust en de stilte.

Bij het zien van het Mariabeeld aan de Lourdesgrot bekroop mij weer dat ‘dubbele gevoel’: Maria, zo aanbeden en tegelijkertijd zo buigend, dat wrong vanbinnen. Tegelijkertijd gaf die plaats mij een enorme rust… ik kon mijn verwarring niet duiden, leek enkel nog meer vragen te krijgen.

Aan de poort van de infirmerie viel mij het enorme aantal bedankplaatjes, gericht aan Maria, op. Ik realiseerde mij dat, alhoewel jezus de centrale figuur van het christelijk geloof vormt, veel mensen zich op de één of andere manier toch tot Maria wenden met hun vragen en wensen én hun dankbaarheid tevens uitdrukten in een gedenkplaatje. ‘Hoe komt dit toch?’ vroeg ik mij af. Op het pleintje van de infirmerie zette ik mij neer: de stilte boodt mij wederom voeding in de vorm van een pauze.

In de namiddag stapten wij het museum binnen, waar een hartelijk onthaal volgde. In het hele gebouw kwam het begijnenleven aan bod met tekst, foto’s en gepast beeldmateriaal. Alles was precies gedocumenteerd en werd met veel zorg uitgestald. Ik genoot van de tocht door het museum, nam talrijke foto’s en nam enthousiast en nieuwsgierig elke ontdekking in elke kamer in me op.

Na de eerste helft van het museum bezocht te hebben, namen wij een pauze in de binnentuin. Terwijl ik een aantal foto’s nam, werd ik overvallen door een diep gevoel van dankbaarheid terwijl mijn lens mijn compagnon zichtbaar maakte. Ik besefte wat een rijkdom het was om iemand die me steunde bij mij te hebben, niet alleen in mijn zoektocht (nu al tien begijnhoven lang), ook in deze rouwperiode over mijn grootmoeder.

Na nog een laatste keer over het hof gewandeld te hebben, beende ik richting poort. Terwijl ik het Mariabeeld in de nis aan de achterkant van de poort waarnam, maakte ik een innerlijke ‘klik’. Krachtig rechtopstaand en met de diepblauwe sterrenhemel op de achtergrond, dat was voor mij ‘dé Maria’ die mij voeding gaf. En terwijl ik blij omhoog keek, besloot ik ‘een deal’ met haar aan te gaan… ik voelde me innerlijk zeggen: ‘Ok, toon me jouw verhaal en ik zal luisteren…’. Op dat moment liet ik mijn aangeleerde kennis over haar los en maakte met volle overgave ruimte voor een ander verhaal: voor HerStory.

Litha/zomer-zonnewende*

Shine, brightly

Give fire, one last time

And slowly, each day, take us to autumn  

As you will go back to the earth

To the deep, to the dark

 

* Litha of de zonnewende: we vieren de langste dag en de kortste nacht op 21 juni. Centraal staat de zon als vuurelement die vanaf dan, elke dag, een beetje zal afnemen in kracht en intensiteit. Litha staat voor overvloed en vruchtbaarheid, dit is merkbaar in de natuur: alles staat  op een hoogtepunt qua bloei en binnenkort oogsten we volop.

Hup, naar buiten met HerStory!

Begijnhoven bezoeken, erover schrijven, erover lezen,… heel fijn! Vele ontdekkingen en ervaringen rijker zette ik het plan om met mijn ‘kind’ naar buiten te treden om in concrete stappen: een lezing! Hierbij nodig ik je van harte uit!

Herstorisch Herentals: half om half

Het eerste begijnhof dateert van 1260, vermoedelijk leefden ervoor al begijnen samen in conventshuizen in de buurt van de Sint-Waltrudiskerk. Het hof bloeide rijkelijk tijdens de 15e eeuw dankzij de strikte organisatie en structuur (vaste statuten): er waren vier grootjuffrouwen aangesteld die aan het stuur stonden van het begijnhof met toen ongeveer 300 begijnen. De oprichting van de Heilige Geesttafel droeg hieraan bij, daar armere begijnen op deze steunmaatregel konden leunen.

In 1578 kwam Herentals onder calvinistisch bestuur en werd het begijnhof preventief platgebrand opdat de Spanjaarden geen onderdak zouden treffen bij hun inval. Als gevolg hiervan vluchtten vele begijnen. Later in de 16e eeuw was er gezagsherstel en konden de begijnen enkele huizen aankopen om zo een nieuw begijnhof te stichtten. Het aantal begijnen steeg weer, deze keer tot ongeveer 235 in 1700. De Franse bezetting in de 18e eeuw wees het hof toe aan de Commissie der Burgerlijke Godshuizen (huidige OCMW). Langzaamaan kwamen de huizen leeg te staan en liep het begijnenaantal terug. In 1906 werd een deel van de huizen verkocht om er een school van te construeren en in 1966 besliste de Commissie het noordelijk deel te slopen om er een woningbouwcomplex voor senioren van te maken.

De begijnhofpoort dateert van 1640 en heeft een mooie spitsboogvorm. De kerk werd gebouwd over een periode van 15 jaar waarbij de werken startten in 1599. In 2003 werd een grondige renovatie uitgevoerd. Aan de vroegere boomgaard tref je een Lourdesgrot, geschonken door begijn Maria Ooms in 1919*.

Het groothuis, meestal de verblijfplaats van de grootjuffrouw(en), en deels ook fungerende als infirmerie, vinden we terug op nummer dertien. Tot kort geleden was dit gebouw te bezoeken als begijnhofmuseum, doch wegens renovatiewerken kan dit (voorlopig?) niet. De pastorie, verblijfplaats van de pastoor buiten het hof (aangezien een man), vinden we terug op nummer zeven.

*Replica’s van de Lourdesgrot kwamen voort uit de Mariaverschijning, getuigende door Bernadette Soubirous in 1858. Enige tijd later werden deze door de kerk erkent.

Herentals: tussen twee werelden

Een zonovergoten dag, een onbekend begijnhof en een open geest: met deze drie ‘ingrediënten’ fietsten wij richting Herentals. Welke (begijnen)wereld zou ik nu tgemoet treden? Eén ding had ik ondertussen geleerd: elke keer ik de ingangspoort doorging, wandelde ik een nieuwe wereld binnen, zowel innerlijk als uiterlijk.

De lichtinval van de poort en de poort zelf hadden iets grotesks. Eénmaal binnen nam ik het hof in me op: de rechterkant en mijn vooraanzicht voelden authentiek aan, de linkerkant (ver weg door het tussenliggende groen) kwam mij gekunseld over.

De paadjes aan de linkerkant volgende, liet ik de rest van het hof op me afkomen. Bij de Lourdesgrot, ter ere van een begijn opgericht*, hield ik even halt: op de één of andere manier vond ik hier intense, stille en kostbare zielsvoeding in het verwerkingsproces omtrent mijn grootmoeder(s). Ik besefte een veranderingsproces door te maken dat mij via de begijnhoven richting Maria leidde: waar ik haar vroeger links liet liggen, had ik nu door dat het verhaal dat me werd verteld over haar (én uiterst deemoedig én maagd én moeder) ergens niet klopte. Dat de feiten niet strookten met de werkelijkheid was me wel duidelijk, ik merkte echter dat dat ‘dit klopt niet’ meer ging richting ‘Maria, ik ken jouw verhaal, Her Story, niet’.

Na een pauze tussen het groen, trok de begijnhofkerk mijn aandacht. Bij onze eerste verkenning door het hof, was de kerk gesloten. We waagden het er echter op nog eens te passeren… vanuit een zijdeurtje kwam een vrouw buiten om vervolgens weer binnen te gaan. Eén blik naar mijn compagnon was genoeg om mijn boodschap over te brengen: ik besloot mijn kans te wagen en volgde haar via het zijportier.

Binnengekomen aanschouwde ik een prachtig gerenoveerde kerk en twee vrouwen die aan het schoonmaken waren. Mijn ‘durf’ om binnen te gaan, leidde tot een fijne ontmoeting met de oudste van de vrouwen: Wiske. Deze had hier duidelijk haar rol: zij zorgde mee voor een net onderhouden kerk en een punctuele registratie van de kerkdiensten (huwelijken e.d.). Terwijl ik het interieur verder in me opnam (de muurschilderingen vond ik prachtig, net als het beeld van Catharina!), liet ze me ‘onder het tapijt’ piepen, de grafstenen van een aantal begijnen werden zichtbaar.

Ontmoeting met Wiske.

Dit begijnhof deed me tussen twee werelden staan: deze van ‘zorg voor’ en ‘eerbied naar de begijnenbeweging’ als ik de kerk, de poort en de meest rechtse huizen aanschouwde. De linkerkant, de ‘moderne’ wereld van de woningcomplexen, bleef voor mij een vreemde eend in de bijt…

Volledig gevuld met nieuwe indrukken en ontdekkingen wandelde ik de poort, als afsluiter, nog een keer door…

*hierover in de volgende post meer

De grootmoeders…

Om volop van de zomervakantiedagen te genieten, besloten we, na de West-Vlaamse begijnhoven bezocht te hebben, een paar dagen ‘thuis’ in te bouwen en erna het gedeelte van de Kempische hoven te verkennen. Enkele dagen van rust en mentale integretie zouden mij te wachten staan… dacht ik…

Als donderslag bij heldere hemel nam dit perspectief een totaal andere wending: ik ontving het bericht dat mijn grootmoeder, en tevens laatste grootouder, plots was overleden. Een paar dagen van intense emoties volgden: zowel positieve als negatieve herinneringen passeerden de revue. Ik besefte, en nu door mijn queeste des te meer, zo weinig van mijn grootmoeder(s) te weten over hun leven als meisje, vrouw, moeder en grootmoeder… van hun dromen, idealen en teleurstellingen.

Op de één of andere manier besloot ik op een gegeven moment mentaal mijn HerStory-koffer te openen en daar de eigenschap die ze beiden hadden (en ik duidelijk had ‘geërfd’) in te leggen en vanaf nu veel bewuster mee te nemen: hun ‘recht-voor-de-raap-zijn’, hun ‘stem’, hun pit, soms confronterend, dikwijls humoristisch, die zou ik nu meedragen… het woord ‘erf-goed‘ kreeg een nieuwe, rijkere betekenis…