(in English: see below)
Midden oktober 2017 waaide er stof op in Gent: het opschrift bij de nieuwe straatnaam ‘Marcella Van Hoecke’ kon rekenen op verontwaardiging… Twee vrouwen ondernamen actie om de wind te doen keren, mét resultaat.
Wat voorafging…
Toenmalig Agalev-lid Bea Perriens stelde in 1995 reeds dat één op zeven straatnaamborden vrouwennamen betrof, een seksistisch feit. Sindsdien zette de stad Gent zich aan een inhaalbeweging. In 2012 stelde Joke Vasseur, diversiteitsambtenaar van stad Gent en voorzitter van het Gentse vrouwennetwerk ‘Oog in Oog’, dat deze praktijk te traag ging. ‘Er zijn nochtans genoeg Gentse vrouwen die zeker een vereeuwiging op een straatnaambord verdienen.’ getuigde ze. Het vrouwennetwerk zette daarom de actie ‘Straatnaam zoekt vrouw‘ op om de stad extra te stimuleren tot een evenwichtige verdeling van straatnamen te komen. Straatnamen zetten letterlijk een straat- en maatschappelijk beeld neer, zo getuigend van een collectief geheugen.
De kwestie
Op de Gentse Gemeenteraad van 25 september werd beslist over nieuwe straatnamen op de nieuwe verkaveling aan de Kasteelwegel te Sint-Amandsberg. Eén straat zou de naam ‘Josepha Goethals’, zijnde laatste grootjuffrouw van het begijnhof van Sint-Amandsberg dragen, een andere straat werd toegekend aan Marcella Van Hoecke, begijn op het begijnhof ‘Ter Hoye’ te Gent alsook laatste begijn te Gent. Dit initiatief duidt op aandacht voor het begijnse erfgoed en het belang ervan voor de stad Gent. Doorn in het oog betrof echter het opschrift bij de straat naar begijn Van Hoecke, nl ‘laatste begijntje in Gent’.
De actie
Mevrouw Cecile Vanooteghem, lid Raad van Bestuur begijnhof Sint-Amandsberg, contacteerde de burgemeester en de vrouwelijke schepenen omtrent deze kwestie. Bij het vernemen hiervan, lanceerde Debby Van Linden, uitdraagster van het begijnenerfgoed, op 12 oktober de petitie ‘Redt de begijnen van verkleining!‘. Vele begijnse contacten sloten zich aan bij deze stelling met uiteindelijk 83 handtekeningen.
Links eerste initiatiefneemster mevrouw Cecile Vanooteghem, rechts tweede initiatiefneemster Debby Van Linden, met in het midden het portret van de laatste grootjuffrouw Josepha Goethals (Mattekeskamer, Groot Begijnhof Sint-Amandsberg). Foto copyright: B. Stevens.
Karlijn Deene, sinds 2012 Gents gemeenteraadslid en sinds 2009 raadgever onroerend erfgoed en ruimtelijke ordening op het kabinet van Vlaams minister Geert Bourgeois, werd op de hoogte gebracht en bracht het punt op 24 oktober op Gemeenteraad. Zij deelde ons een dag later het positieve nieuws mede, nl. het zal zijn ‘begijn’. Zij onderschrijft de stelling door terecht op te merken dat een straatnaamopschrift met ‘paterke x’ onbestaande zou zijn. De reeds ingelichte krant ‘De Gentenaar’ publiceerde hierover een artikel op 26 oktober.
De achtergrond
De verkleining van de begijnen stamt voornamelijk uit het romantisme, als tegenhanger van het Verlichtingsdenken: deze stroming kenmerkt zich door het idealiseren van en dwepen met de natuur en het verleden. Het romantisme kon rekenen op belangstelling van een elite in literaire en artistieke middens in de tweede helft van de 19e eeuw, met uitlopers in de 20e eeuw. Zij beschreven begijnhoven als onrealistisch gepresenteerde oorden van vredige en klinisch smetloze rust met begijnen als gezapige, kantklossende en verheven vrouwen. Dit beeld stond haaks op het begijnse leven waarin hard werken, schoolgaande kinderen op het hof, bezoek van handelaars en onderhandelingen van gewiekste grootjuffrouwen met de stedelijke en kerkelijke overheid de realiteit vormden.
Onder het romantisme van o.a. Felix Timmermans werden beelden van begijnen weergegeven als geïnfantiseerde folklorefiguren, letterlijk en figuurlijk in versuikerde vorm.
Welke toekomst willen we?
UNESCO-erkend Werelderfgoed begijnhof Dendermonde, kamer van de grootjuffrouw, nu museum. Foto copyright: Stedelijke Musea Dendermonde.
Hierbij een warme oproep: uw portie zoet in uw dagelijkse kop thee of koffie is u van harte gegund, bij het spreken over het begijnse erfgoed gooien we echter de suikerpot, met plezier, overboord. Wie ook maar iets van de begijnengeschiedenis kent, spreekt over begijnen als uitvindsters van een onafhankelijke levensstijl, draagsters van de oudste religieuze geschriften in de volkstaal én 13 erkende begijnhoven als UNESCO-Werelderfgoed in Vlaanderen als eerbetoon aan dit uitzonderlijk nalatenschap.
UNESCO-erkend Werelderfgoed begijnhof Turnhout. Foto D. Van Linden.
Hartelijk dank aan iedereen die een bijdrage leverde aan deze actie: ondertekenaars van de petitie, zij die bijdroegen via verspreiding door sociale media, de deugddoende steunbetuigingen en waardevolle tips. Met dank aan mevrouw Karlijn Deene, gemeenteraadslid stad Gent, alsook de andere gemeenteraadsleden die dit voorstel ondersteunden.
Dank aan mevrouw Cecile Vanooteghem en meneer Bart Stevens, vzw Groot Begijnhof Sint-Amandsberg, voor de medewerking.
(in English)
When the Council of Ghent decided to name a street after a beguine, some things didn’t work out the way they decided: on the 14th of October two women decided to try to bring a change… and they did!
Previous work…
It was politican Bea Perriens who noticed the fact of just one in seven names of women used fot names of streets. Her work, declaring a sexist situation for women, got attention: the city of Ghent decided to name new streets after remarkable women. Joke Vasseur, chairwoman of a women’s network and working on the subject of diversity at the city of Ghent, was not satisfied with the slow progression of naming street names to women. In 2012 she organised a campaign, ‘Street name searching woman’ to gain attention for this problem. Street names are wittnesses of our past and are part of our collective memory.
The subject
On the 25th of September 2017 the Council of the city of Ghent decided to name two streets in Sint-Amandsberg (Ghent) to beguines. One street will carry the name of the last misstress of the Large Beguinage of Sint-Amandsberg, the other dedicated to the last beguine of Ghent living at the beguinage ‘Ter Hoye’, Marcella Van Hoecke. This would be a respectfull honour to the heritage the beguines left us. The adposition information on the street name of the last beguines was ‘little beguine’, as if the beguines were little women who lived a life filled with childlike behaviour.
Standing up for the beguines
It was Cecile Vanooteghem, member of the Board of the beguinage of Sint-Amandsberg, who contacted the major and the female members of the Council of the city. Hearing this news, Debby Van Linden, lanced a petition called ‘Save the beguines from being little!‘. Many people, caring for the heritage of the beguines, signed the petition, gathering 83 signatures.
On the left first representative lady Cecile Vanooteghem, on the right second representative Debby Van Linden, in the middle a portrait of the last misstress Josepha Goethals (Mattekeskamer, Groot Begijnhof Sint-Amandsberg). Foto copyright: B. Stevens.
On the last gathering of the Council of Ghent, member miss Karlijn Deene, working for minister Geert Bourgois on the Heritage Department, took this information and optioned to change to ‘beguine’. One day later, on the 25th of October, she informed us about the agreement: it would be ‘beguine’! Local newspaper ‘De Gentenaar’ published about this decision an article one day later.
What happened?
At around mid-19th century a new wave, contrasting the Enlighment-ideas of science, facts and measurement, was born: romanticism. A social circle of elite members idealised nature and the past. They found beguinages and created this image of clean, sterile women cities with heavenly and peaceful beguines spending their days praying and speaking silently. The life at a beguinage at that specific time was the opposite: beguines worked hard, gave lesson to children and smart misstresses negotiated with bisschops and other powerfull figures.
It was this wave of romanticism, represented by e.g. Felix Timmermans at the end of the 19th and beginning of the 20th century, who described the beguines as ‘little beguines’. The women were reduced to figures of a folk tale, buried underneath a mass of sugar.
Which future do we want?
UNESCO-labeld World Heritage the beguinage of Dendermonde, room of the misstress, now a beguine museum. Foto copyright: Stedelijke Musea Dendermonde.
As we let you take an amount of sugar in your daily tea or coffee, we ask you to throw the pot of sugar away speaking about the beguines. Anyone, knowing something about those remarkable women finding an indepentent life and writing the oldest religious texts in their local language, and noticing 13 beguinages as UNESCO-World Heritage, calls them ‘beguines’, honouring their unique heritage.
UNESCO-labeled World Heritage beguinage of Turnhout. Foto D. Van Linden.
Thank you to: all people who signed the petition, those who shared the petition on social media, those who encouraged us, … thank you to member of the Council of Ghent, Karlijn Deene and all supporting members.
Thank you to Cecile Vanooteghem en Bart Stevens, beguinage of Sint-Amandsberg.
Copyright tekst/text: Debby Van Linden.
Begijnhovenqueeste 