Gij, schone parel van een vrouwenstad
de poort doorgaande, bezoek ik u, telkens weer
in elke steen, tussen uw groene bladeren, in uw kerk
zijt gij, ben ik, en wij worden ‘wij’
Vanuit uw steeds stillere stilte, vanuit uw vrouwenkrachtverleden
weet ik weer, her-inner ik me
‘Dit is Thuis’
© Debby Van Linden
* begijnhof Antwerpen
Awaken,
flourish,
creative and joyfull,
as She does…
* Beltane wordt gekenmerkt door het vieren van de vruchtbaarheid van Moeder Aarde en kondigt het begin van de zomer aan. Het beeld van Moeder Natuur als sensuele, vruchtbare en bloeiende vrouw/Godin, daar kon het (latere) christendom niet mee overweg. Zij hebben getracht dit feest om te buigen tot verering van Maria als Heilige Maagd, vandaar de ons bekende ‘meimaand, Mariamaand’.
From the depth
From the deep
Let your light grow
Brighter, brighter, my dear
Every day again
*Dit Keltisch feest staat in het teken van ‘langzaam wakker worden’: de natuur komt tot leven. Hier en daar piept er een sneeuwklokje tevoorschijn en stilaan merken we het lengen van de dagen op. Moederschapen pikken het signaal van de natuur op en laten hun lammetjes geboren worden in deze stille, ontluikende periode.
Traditioneel bakken mensen op Imbolc pannekoeken: symbolisch nemen we de ronde, gele en warme ‘zon’ in ons op. Imbolc kondigt, 40 dagen na Yule/Kerstmis, het prille begin van de lente aan. Hiermee hangen de traditionele kaarsenprocessies samen (vandaar ‘lichtmis’). In een aantal landen wordt nu pas de kerstboom en versiering opgeruimd. De christenen namen deze feestdag over en plaatsten het verhaal ‘jezus, in de tempel, opgedragen aan god’ hierop. Bij de Kelten werd de godin Brigid (zie afbeelding), als brengster van het licht en de lente, gevierd. In het sprookje ‘De sneeuwkoningin’ vinden we het Imbolc-thema van de vrouw als lentebrengende figuur terug, de film ‘Frozen’ is hierop gebaseerd.
© Debby Van Linden
Na Hasselt reden we verder naar Tongeren om het tweede Limburgse hof te bezoeken. Daar deze streek me onbekend was, stapte ik ‘blanco’ richting begijnhof. Langs de Kastanjewal kwam het hof me tegemoet, het leek me mooi te zijn. De Moerenpoort onderdoor gaande, bleef ik abdrupt staan: ‘Aha, ik sta al in het hof!’ Ik kon het niet plaatsen: geen poort of andere aanduiding, raar…
Het hof doorlopende bekroop me hetzelfde gevoel als op het Leuvense begijnhof: er was hier zorg en tegelijkertijd ontbrak er bezieling. De huizenconstructie kwam me eigenaardig over.
In de namiddag bezochten we het begijnhofmuseum. Mijn verwarring omtrent de huizenbouw werd onmiddellijk opgeklaard: de vroegere begijnhofmuur en enkele huizen waren samengevoegd waardoor de constructie van de laatstgenoemden vreemd overkwam. In het museum trof ik een ophelderende plattegrond van het vroegere hof. Ik stelde vast dat doorheen de geschiedenis er veel (deels) afgebroken en samengevoegd was.
De grappige cartoons aan de muren zorgden voor wat humor terwijl ik verdieping per verdieping het museum doorwandelde. Ik miste hier de ‘begijnenspirit’: begijnen als sterke madammen die zowel op economisch als spiritueel vlak een grote portie kracht bezaten. Waar was de zichtbaarheid hiervan?
In de begijnhofkerk waren restauraties aan de gang, doch een deel van de collectie kon bezocht worden. Het borstbeeld van Catharina, patroonheilige van de kerk, trof me: haar vastberadenheid vond ik mooi, wilde ik als psychisch erfgoed meenemen.
Bij het pleintje ‘onder de linde’ zag ik haar weer, Maria! Ik was blij ze weer eens te ‘ontdekken’, zeker nu ik steeds meer over haar en haar achtergrond opzocht en las. Ik snapte nu waarom ze aan een boom hing: de voorchristelijke culturen aanzagen bepaalde bomen als plaatsen om Moeder Aarde te eren. Deze Moeder werd door de christenen verengd en geherdefiniërd tot de figuur van Maria. Met het plaatsen van Maria aan een boom kon deze plek tot gebed en samenkomst blijven bestaan.
Dit ‘stadje in de stad’ liet ik met een dubbel gevoel achter: mooi maar ook met een gemis aan ‘sterke madammen’-representatie…
© Debby Van Linden
Vooreerst wens ik u een hart-elijk en bezielend 2015 toe!
Tijdens deze koude lichtperiode blijven de begijnhoven mij intrigeren. Bij de overgang naar een nieuw jaar heb ik bewust de tijd genomen een aantal hoven die op mijn queeste tot nu toe van grote betekenis zijn (geweest) opnieuw te bezoeken. Met deze ‘trilogie’ open ik graag het nieuwe jaar.
De regendagen voor Kerst lieten me weten dat de kans op ‘lichtjes’ heel klein ging zijn… tot het dan toch opklaarde! Opgelucht en blij trokken we op Kerstavond naar Turnhout om het verlichte begijnhof te aanschouwen**. Ik was heel benieuwd hoe het hier zou zijn in vergelijking met het vorige hof vol lichtjes.
De poort doorgaande aanschouwde ik de voormalige vrouwenstad: ‘Wauw!’ In stilte wandelde ik het hof door, langs de Kerststal-mozaïek, naar de kerk toe, het smalle padje naar de Lourdesgrot, langs de infirmerie…
Soms zijn geen woorden nodig en kan je gewoon ‘zijn’: zo’n moment beleefde ik, wandelende door het hof. Ik was blij weer in deze vrouwenstad te zijn, een plaats waar Herstory is/was, een ademruimte in de drukte,…
En daar was ze weer: Maria! Zelfs vanop een grote afstand is ze altijd zichtbaar.
Vanuit de verte liep ik op haar toe en ik besefte hoe ik hier een overgangsstap had gemaakt vanuit mijn eigen ‘donkerte’, mijn zoeken naar wie ze was, naar het loslaten van alle verhalen die me over haar verteld waren… en alvorens het hof te verlaten, groette ik haar vol dankbaarheid om vervolgens te beseffen: ‘Zij, het is zij die licht brengt, altijd weer.’
© Debby Van Linden
Stevig ingeduffeld stapten we het Hasselse centrum in richting begijnhof. De begijnhofpoort doorwandelende kwam het hof me tegemoet: een aantal huizen en een ruïne sprongen in het oog.
Deze laatste bleek een restant van de begijnhofkerk te zijn. De ruïne had iets, langs de andere kant betreurde ik het feit dat ook dit stukje erfgoed wegteerde.
Het hof kwam me over als ‘mooi’ en ‘lelijk’, afhankelijk van welke kant ik opkeek: de resterende huizen gaven de glorie weer, de industriële bouw aan de andere kant werkte ontzielend op me in.
Door de openstaande deuren van de voorhofjes wandelende, viel me het gedicht en een kleine toelichting, hangende aan de binnenkant, me op. Hier was duidelijk hart-elijkheid aanwezig! Aan één van de opschriften in de ‘Duivelstuin’ meende ik nog iemand met begijneninteresse natuurgewijs te ontmoeten.
In deze late herfstperiode trof het me nog bloeiende rozen te zien. Ondertussen had ik een aantal boeken over het goddelijk vrouwelijke gelezen en wist nu dat de roos het symbool* vormde voor ‘de Vrouwe’ én de ziel: onuitroeibaar sterk én vervuld van mystieke schoonheid. Mijn (eerdere) connectie met deze ‘ZielsVrouwe’ kon ik nu plaatsen. Deze roos nam ik alvast als psychisch erf-goed én op foto mee.
Buiten aan de begijnhofmuur zag ik haar weer, Maria! Deze keer kon ik haar plaatsen en herkennen als de Grote Moeder. Ik groette haar deze keer anders: als de Grote Moeder die bleef, ‘no matter what’.
Even later dook ze weer op, alsof ze mij teruggroette. In het zijportaal van de Sint-Rochuskerk keek ik naar haar in het glasraam: met een fiere, rechtopstaande en evenwichtige houding en de uitstraling van een priesteres. Naar deze Maria had ik lang gezocht: een vrouw, staande in haar eigen kracht!
*Mijn later onderzoekswerk naar ‘het vrouwelijke’ qua symboliek leidde tot de bevinding dat er vele symbolen zijn, naargelang plaats, tijd en cultuur licht verschillend, doch die steeds overeenkomen in één opzicht: de vrouw is het (begin van alle) leven.
© Debby Van Linden
Op weg naar Diest, ebde de ontdekking van de vorige dag nog na: ik merkte een zekere rust in mezelf, het ‘vinden’ van Maria gaf me een het begin van een religieus, vrouwelijk erf-goed, een grond waarin ik kon wortelen, een band met mijn voormoeders. Tegelijkertijd wilde ik ‘meer’: meer weten, meer ontdekken!
Langs de omwalling van het begijnhof wandelden we de toegangspoort tegemoet: ‘Wauw, wat een monument!’ was mijn gedachte terwijl ik ze in mij opnam. Nieuwgierig wandelde ik het begijnenstadje binnen…
Aan de linkerkant merkte ik de kerk op, spijtig genoeg was er geen mogelijkheid deze te bezoeken vanwege restauratiewerken. Rustig verder stappende, merkte ik een groep beelden op die me onmiddellijk aanspraken. Iets in me wilde dichter bij de beelden komen, ertussen gaan staan, er deel van uitmaken, doch de omheining was onverbiddellijk: ‘neen!’ Zo goed als kon, probeerde ik de twee begijnen die me het meest aanspraken, vast te leggen. De doorgegeven bezieling van de wijze, oudere vrouw naar haar jongere zuster vond ik ontroerend.
foto door Geert de Brabander (met toestemming overgenomen)
Vol van dit moment, verkende ik de straten van het hof: alhoewel de huizen, conventen en kasseien hun verhaal vertelden, mistte ik ook hier beslotenheid en intimiteit, bezieling, een uitgedragen erfgoed.
Terugwandelende langs de Vestenstraat, viel me de aanwezigheid van een aantal kapelletjes op. Eén stak er voor mij bovenuit: zo had ik Maria nog nooit afgebeeld gezien: de sterren rondom haar, haar hoofd zijwaarts gericht… ‘Mater dolorosa’ stond onder haar beeltenis gegraveerd. Ik nam deze woorden mee naar huis… en nam daar de gelijkenis tussen het beeld en de boekkaft van ‘Untie the strong woman’* van Clarissa P. Estés waar: de tijd was gekomen, na de puur intuïtieve aanschaf ervan enkele maanden geleden, om hierin te beginnen…
Het goddellijk vrouwelijke openbaarde zich pagina na pagina met de woorden ‘de heilige Moeder is een poort‘…
* De titel ‘Untie the strong woman’ werd voor de Nederlandse versie vertaald als ‘De kracht van de ongebonden vrouw’, een bewoording die, naar mijn mening, niet de lading dekt qua inhoud.
© Debby Van Linden
Na ongeveer anderhalf uur film kijken, drukte ik op de pauzeknop en uitte mijn wanhoop tegen mijn queestevriend: ‘Wat heeft nu het opgroeien van Morgaine en Arthur plus nog wat oorlogen te maken met Maria? En dan die evenwichtsoefening tussen die volkeren en hun religie, waarom? En dan dat gedoe om een zoon te krijgen? Ik snap er niks van!‘ Met een zucht verwenste ik mijn vraagtekens naar de maan.
We besloten de film uit te kijken ‘gewoon om het einde te weten’. Half versuft aanschouwde ik het vervolg: nog meer intriges, machtsspelletjes en oorlogsgeweld volgde.
Bij het laatste fragment schoot ik wakker, de rillingen liepen over mijn rug: ik zag een aantal vrouwen het weesgegroet tot een omgevormd Mariabeeld bidden en hoorde ‘… toen besefte ik dat de Godin overleefde, ze werd niet vernietigd, wel had ze een andere vorm aangenomen en misschien zal ze in de toekomst teruggebracht worden, net zoals wij ze kenden…‘. Als verstomd staarde ik naar het scherm. In de stilte van dat ogenblik vielen een aantal puzzelstukken op haar plaats: nu ik het einde wist, begreep ik het gevecht tussen de twee religies; tegelijkertijd realiseerde ik me dat de voorchristelijke culturen het vrouwelijk goddellijke op een andere manier eerden en vele gebruiken zijn overgenomen geweest, dat de vrouw ooit de centrale, scheppende figuur was… God werd ooit als vrouw aanbeden! ‘Aha! Daarom zeggen we ‘Moeder Natuur’ en ‘Moeder Aarde’!’ schoot me te binnen.
Tienduizend gedachten en plannen dwarrelden door mijn hoofd (‘het vrouwelijk goddellijke in culturen gaan doorgronden’, ‘de symbolen van Maria uitpluizen’, ‘de Keltische feestdagen opzoeken’,…). Terwijl mijn hersenen overuren maakten, ervaarde ik een diep gevoel van ‘thuiskomen’, deze keer geen begijnhofpoort die ik binnenstapte, wel een innerlijke poort van (h)erkenning die zich opende en die me welkom heette na een lange, lange tijd van zoeken en rondzwerven…
Ik was thuisgekomen bij Maria, de Grote Moeder… ‘it chilled my soul’.
* Met dit blogstukje wens ik hart-elijk ‘Dank u wel!’ te zeggen aan de vrouw die me op het de DVD en het boek van Laurie Cabot gaf. Met deze ervaring besefte ik de kracht van ‘voeding’ en ‘zorg’ van vrouw(en)-tot-vrouw(en): het gezond, warm en zielsnoodzakelijk ondersteunen van elkaar.
© Debby Van Linden
Uitkijkende naar het komende bezoek aan het Diestse begijnhof, merkte ik met de steeds terugkerende vraag ‘Wat is nu de betekenis van mijn band met Maria?’ te zitten.
Sinds haar te ontdekken en mijn ont-moet-ing met haar op het begijnhof van Turnhout, was ze nog een paar keer opgedoken op een aantal hoven (o.a. in Kortrijk, Dendermonde en Oudenaarde) en telkens voelde ik dichter bij haar te komen. Ik merkte dat ik nu dicht genoeg was, doch geraakte geen stap verder in het vinden van hetgeen ze me wilde zeggen. Mijn ongeduld werd frustratie, mijn frustratie werd kwaadheid. Staande voor mijn prikbord wierp ik op een gegeven moment mijn handen in de lucht en uitte ‘Verdorie, wat wilt ge mij nu eigelijk zeggen? Kom dan met je verhaal!‘ Alhoewel dit opluchtte, had ik het gevoel in circels te draaien…
Een paar dagen later uitte ik dezelfde vraag en het bijhorend gevoel bij iemand die ik heel recent op mijn queeste had leren kennen. ‘Ken je het verhaal van Merlijn en koning Arthur?‘ vroeg ze. ‘Euh, ja,… wel, de Disneyklassieker ‘Merlijn, de tovenaar’ met dat jongetje en het zwaard in de steen.’ Ik herinnerde me de film in mijn kindertijd een paar keer gezien te hebben.
Even later kreeg ik een DVD met de titel ‘The mists of Avalon’ en een boek van Laurie Cabot voor mijn neus geschoven. ‘Kijk, dit is het verhaal van Arthur, doch vanuit het perspectief van de vrouwen.‘ ‘Huh? Werkelijk? Een verhaal vanuit vrouwenperspectief?’ zei mijn verstand, ‘En welk verband is er dan tussen Maria en Arthur?’, doch mijn gevoel zei ‘Kijken! Lezen!’.
Op weg naar mijn queestevriend, probeerde ik alle nieuwe informatie tijdens het gesprek te plaatsen: ‘The mists of Avalon’, ‘Keltische feesten’, ‘dagen met dikke ochtendmist’, ‘christenen’,… ik kon ze niet met elkaar in verband brengen. Ik talmde geen ogenblik: ik wilde die avond, koste wat het kost, de DVD zien…
© Debby Van Linden
Op 15 augustus vertrokken we op weg naar Oudenaarde voor het volgende begijnhof: een nieuwe poort, een nieuwe wereld…
Na de informatie aan de poort gelezen te hebben, stapte ik binnen… en ontmoette een plein met mooi gerestaureerde huizen, een bloemenpracht,… en toch… ergens voelde ik ook ontzieling.
Op alle begijnhoven probeerde ik tevergeefs een nog werkende pomp te vinden. Aan de hafvol gevulde emmer te zien, zou deze toch werken. Zo blij als een kind (of zeg ik beter ‘als een begijn’?) ervaarde ik de plezante, doch noeste arbeid van het oppompen van water.
Terwijl ik het hof doorwandelde, proefde ik de verschillende hoekjes en stukjes, telkens goed onderhouden, telkens met een eigen sfeer. Achteraan aangekomen viel de puzzel op zijn plaats: de oorspronkelijke begijnhofmuur was verlaagd tot net boven de grond waardoor de intimiteit en tevens de stilte van het hof in het niets verdween… ontzieling…
Teruggaande naar de kapel ontmoette ik ze plotsklaps weer: Maria! De eerste keer in een mini-nis aan een boom gehangen (‘Waarom aan een boom?’ vroeg ik mij af.), de tweede keer in een geconstrueerde grot en de derde keer in de kapel zelf: woordeloos aanschouwde ik haar, zittend in die prachtige tuin met haar hemelsblauwe mantel, koninklijk, goddelijk… De stilte in de kapel deed me in de diepte beseffen: ‘Ik kom dichter bij Maria.’
Nog een laatste keer rondgaande ter afscheid, glimlachte ik bij het lezen van dit gedicht…
Begijnhovenqueeste 