In memoriam: acht eeuwen begijnengeschiedenis – In memoriam: eight centuries of beguine herstory

(English: see below)

Op 14 april 2013 overleed Marcella Pattyn, laatste begijn ter wereld. Haar dood betekende het einde van acht eeuwen uniek erfgoed. In de meeste literatuur krijgen we een beeldvorming aangemeten die hen ofwel versuikerd tot naïeve vrouwen ofwel opgehemeld tot ‘supervrouwen’. Beide stereotypen beantwoorden geenszins aan menselijkheid, noch aan de realiteit van het begijnse leven. Ze getuigen van van een snel, ongegrond oordeel als een armoedige kennis van hun geschiedenis.

De tien laatste Bredase begijnen (20e eeuw). Foto uitsluitend voor educatief gebruik. –  Foto: door L.P. le Grand, collectie Stadsarchief Breda, id.nr. 19670284.

De begijnen hebben een nieuwe levensstijl en een nieuw literair genre op hun naam staan: zonder hen zou de mystieke literatuur er anders hebben uitgezien. Zij pionierden door over hun spiritueel-religieuze theologie in de volkstaal neer te schrijven én te kiezen voor het single leven in verbinding met andere vrouwen. In 1998 kroonde UNESCO dertien Vlaamse begijnhoven tot Werelderfgoed.

13e eeuwse begijn Mechtild van Maagdenburg pionieerde in de volkstaaltheologie met ‘Het vloeiende licht van de godheid’

De begijnen, als Europees fenomeen, hielden acht eeuwen lang stand ondanks dubieuze kerkelijke boodschappen, een veranderende tijdsgeest en pandemieën zoals de pest en de cholera. De begijnen namen hun hele geschiedenis een actieve rol op. Ze leverden belangrijke bijdragen aan de textielnijverheid, waren kundig als medisch personeel en voorzagen voedsel en hulp aan mensen met financieel beperkte middelen. ‘s Werelds laatste begijn, Marcella Pattyn, sloot de begijnse geschiedenis af met haar vurige wens tot en uitoefening van zorg voor chronisch zieke mensen. In haar laatste jaren op het Kortrijkse begijnhof fungeerde zij als toeristische trekpleister. Deze rol gebruikte ze om zelfgemaakte poppen te verkopen ten voordele van ziekenondersteuning.

Marcella Pattyn (1920-2013)

Haar overlijden was wereldnieuws, reikte tot de media in onder meer Polen en Amerika én zette haar als eerste Vlaming neer in het gerenommeerde tijdschrift ‘The Economist’.

(In English)

On April 14th 2013 Marcella Pattyn, last beguine of the world, past away. Her death meant the end of eight centuries of singular heritage; the beguine movement was one of the largest movement in herstory. Literature about the beguines reduces them mostly to sugary, naïve women or glorifies them to ‘super women’. Those stereotypes have nothing in common with their humanity, nor with the daily reality of beguine life. Using those stereotypes show a quick judgement and poor knowledge about the beguine herstory.

The ten last beguines of Breda (20th century). Photo exclusively for educational purpose. –  Photo: by L.P. le Grand, collection City Arhives of  Breda, id.nr. 19670284.

The beguines invented a new life style and a new genre of literarture: our knowledge of mysticism would not be the same without them. Pioneering by writing about theology in  the vernacular and by choosing to live a single life in connection with similar women. In 1998 UNESCO labeled thirtheen Flemish beguinages World Heritage.

13th century beguine  Mechtild  Magdenburg pioneered in vernacular theology by writing ‘The flowing light of the godhead’.

The beguine movement existed eight centuries through church messages, changing times and pandemics, e.g. cholera and the Black death. Through their herstory the beguines were actively involved in medical care, also providing food and aid for people with less financial resources. Marcell Pattyn, worlds last beguine, ended beguine herstory with this spirit of taking care: she specified her work to chronic ill people. During her last years as beguine on the beguinage of Kortrijk, Marcella sold puppets to gather financial support for ill people.

Marcella Pattyn (1920-2013)

Marcella’s passing made world news, even Polish media reported it. ‘The Economist’, one of the most renowed international magzaines honoured her with an article, making her the first Flemish person to get press attention in this British newspaper.

© D. Van Linden

Terugblik op een begijns 2019 – Looking back on a beguine 2019

(In English: see below)

Afgelopen jaar werd het uitdragen van het begijnse erfgoed verder gezet via onderzoek, de digitale media en een opname.

Begijn op het Elizabethbegijnhof te Sint-Amandsberg. Copyright: Archief Gent, collectie J. Storme, STORME_PBK_487 (digitaal gebruik)

Allereerst werd het onderzoek voor het boek ‘Wijze vrouwen‘ voortgezet. De nadruk lag op een grondige literatuurstudie. De begijnse geschiedenis brengt vele velden samen die allen aandacht verdienen: kerkgeschiedenis, het religieuze en economische verleden, gendergeschiedenis, …

Op de facebookpagina ‘begijnennieuws‘ verscheen zowel nieuws ‘vers van de pers’ over begijnen en begijnhoven (restauraties, opgravingen, verschenen fictie,…)  als berichten over de acht eeuwen begijnengeschiedenis heen.

Voor het Canvas-programma ‘Meer vrouw op straat‘ van Sofie Lemaire en haar ploeg werden opnames gemaakt voor ‘s werelds laatste begijn, Marcella Pattyn. Hiervan werd de Kortrijkse Straatnamencommissie op de hoogte gesteld.

Ik kijk met u graag uit naar de realisatie van het programma en verwelkom begijnse verrassingen voor het nieuwe jaar 2020!

(In English)

During the past year 2019 the beguine heritage was represented in three ways: through further research for ‘Wise women’, throug digital media and a campaign to get more women on street names.

Beguine on the beguinage of Saint-Elisabeth at Ghent (Sint-Amandsberg). Copyright: Archive of Ghent, collection J. Storme, STORME_PBK_487 (digital use)

Research for ‘Wise women’ continued. Main focus is to provide solid base of literature. The beguine herstory brings different fiels together: history of the church, gender, political history,…

Short fragments of beguine news were published on the facebook page ‘Community of beguine news‘ vers (restorations, archeological remains, fiction works,…).

After the Flemish television program ‘Meer vrouw op straat‘ lanced a request to get more women on street names, I applied with Marcella Pattyn, the worlds last beguine. Results will be shown during spring 2020.

Looking forward to all beguine surprises in this new year 2020!

© D. Van Linden

In memoriam: acht eeuwen begijnse vrouwenkracht – In memoriam: eight centuries of beguine wisdom

(In English: see below)

Toen…

Exact vijf jaar gelden, op 14 april 2013, overleed de laatste begijn, Marcella Pattyn (1920-2013). Haar overlijden staat symbool voor het einde van een eigenzinnige, West-Europese beweging van revolutionaire vrouwen die een eigen levensstijl en een nieuw literair genre creëerden, schrijven over hun religieuze ervaringen in de volkstaal. Begijnen schepten een levensstaat gekenmerkt door vrijheid, spiritualiteit en solidariteit. De begijnenbeweging werd verschillend onthaald en gelabeld door mannen: van ophemeling over respect tot regelrechte vrouwenhaat en doodsvonnissen. De begijnen zelf hadden allerminst problemen met hun eigenwijze levensstaat en verkregen bescherming en steun van de wereldlijke en lokale religieuze macht. Acht eeuwen lang, doorheen alle geschiedkundige ups and downs, bleef hun vrouwenkracht bestaan. Marcella’s dood werd wereldnieuws: The Economist publiceerde een eerbetoon aan haar en deze unieke beweging en in de Poolse krant wPolityce werd ze geroemd. Als begijn legde zij een weg af langs twee vrouwensteden: eerst net geen twintig jaar in het Groot Begijnhof te Sint-Amandsberg om erna naar het Sint-Elisabethbegijnhof te Kortrijk te verhuizen. Marcella’s blindheid hield haar niet tegen om actief deel te nemen aan het begijnse leven: in de ziekenzorg, als muzikante en op het laatst als toeristische trekpleister haar zelfgemaakte begijnenpoppen verkopende. Haar laatste verblijfplaats werd het Sint-Jozefrusthuis, waar ze op 14 april 2013 overleed.

Marcella Pattyn speelt op haar accordion, ter ere van ’60 jaar begijn’ te Kortrijk (1974), haar muzikale kwaliteiten in de belangstelling plaatsende. Rechts van haar voorlaatste begijn van Kortrijk, Augusta Seurynck. Foto copyright: Stad Kortrijk – met toestemming.

Vandaag

Hun geschiedenis werd in 1998 even terug op de bovenste plank gelegd door de erkenning van 13 Vlaamse begijnhoven tot UNESCO-Werelderfgoed. De beeldvorming van de begijnen bleef tot recent zeer nauw, eenvormig, uitsluitend androcentrisch en vaak infantiserend en versuikerend. Archiefonderzoek en een kritische benadering van het androcentrisch denken, toont een wereld van gewiekste persoonlijkheden die hun eigen norm ontplooiden en hieraan vrijmoedig trouw bleven.

(In English)

The past…

Exactly five years ago, on April 14th, Marcella Pattyn (1920-2013), the last beguine passed away. Her death marks the end of eight centuries of beguine movement throug the West of Europe. These women created a revolutionary new way of life and are founders of a new literacy. Beguines created a life of freedom, spirituality and solidarity. The beguines were labeled in different ways by men: from showing respect to ascribing them heavenly features and also hating and murdering them. The beguines themselves had no problem with their lives and recieved support of persons with religieus and worldly powerful positions. Through it all, they existed for 800 years. Marcella’s death was world news: The Economist published a hommage and the Polish newspaper wPolityce honored her. Marcella became a beguine at the Large Beguinage of Sint-Amandsberg, moving 20 years later to the women city of Kortrijk. Her blindness didn’t keep het from living an active beguine life: she took care of ill people, played music and became a tourist attraction, selling her beguine puppets. Her last years she recieved care at Sint-Jozefnursery, dying there on Aril 14th 2013.

Marcella Pattyn, playing the accordion, showing het musical skills at ’60 years beguine’ (1974). At her right beguine Augusta Seurynck. Foto copyright: City of Kortrijk – with permission.

And now?

The past of the beguines has gotten attention in Flanders in 1998 when 13 beguinages were put on the list of UNESCO-World Heritage. The image of the beguines was, until very recently, narrowed by androcentric views and layers of sugar. Recent studies, based on archive material and a critical approach to the androcentric lens, shows a world of women who made their own norm and, above all, stayed loyal to their own voice.

© Debby Van Linden – Met dank aan Informatiebeheer stad Kortrijk voor bruikleen fotomateriaal.

 

Terugblik op 2017 – Looking back on 2017

(in English: see below)

Het afgelopen jaar 2017 stond in het teken van het verder uitdragen van  het begijnenerfgoed via onderzoek voor ‘Wijze vrouwen’, het geven van vertelwandelingen en lezingen en, daarbovenop, een begijnse protestactie.

Doorheen het Vlaamse land

Vanuit het Groot Begijnhof – universitair Woonerf KU Leuven werd in januari onderzoek naar de begijnhoven van Vlaams-Brabant aangepakt, waarbij de rijkdom van nabijgelegen archieven en universiteitsbibliotheken die deze stad rijk is, werd ontdekt. Na de verwerking van alle gegevens, bij het opduiken van de eerste lentebloeiers, spoorde het ‘Wijze vrouwen’-onderzoek richting gastvrije Kempen en Breda. Tijdens de zomerperiode pluisde ik de archieven van de Mechelse vrouwensteden en deze van het begijnhof van Antwerpen uit. Terwijl het jaar op haar laatste benen liep, treinde ik naar de Brusselse regio.

Erfgoed uitdragen

Verenigingen toonden interesse in het begijnenerfgoed: via een lezing en/of vertelwandeling vernamen zij meer over de revolutionaire vrouwen die acht eeuwen geschiedenis schreven.

Lezing met aansluitende rondleiding door het Belevingscentrum – begijnhof Kortrijk voor de damesgroep ‘de Zilveren Passer v.z.w.’ Copyright foto: D. Van Linden

Actie ondernemen

Tegen de betuttelende, geïnfantiseerde benoeming van begijnen in de tekst bij de straatnaam van begijn Marcella Van Hoecke ondernamen mevrouw Cécile Van Ooteghem, lid Raad van Bestuur van het Groot Begijnhof Sint-Amandsberg, en ikzelf actie. In tandem werkende én met vele steunende handtekeningen, bereikten we dat ‘begijntje’ ‘begijn’ geworden is op het straatnaambord.

Links eerste initiatiefneemster mevrouw Cécile Van Ooteghem, rechts tweede initiatiefneemster Debby Van Linden, met in het midden het portret van de laatste grootjuffrouw Josepha Goethals (Mattekeskamer, Groot Begijnhof Sint-Amandsberg). Foto copyright: B. Stevens.

2017 was een bewogen jaar. Met hetzelfde enthousiasme, vanuit dezelfde ‘ongebonden verbonden’ – houding als vertrekpunt en met een warme appreciatie voor samenwerking en steun in een begijns kader worden de eerste stappen in 2018 gezet…

(in English)

The past year 2017 was dedicated to carrying forward the heritage of the beguines. The main task was the research for ‘Wise women’, occasionally and on request guide tours and readings providing. When the city of Ghent took a decision on the beguine past, there was protest and action taken to change the representation of them.

Crossing Flanders

Starting in January I did research on the beguinages of the Flemish part of Brabant. Staying at the Large Beguinage University Residency University of Leuven I lived closely to archives and libraries. By spring I visited the part of north-Flanders, crossing the border to study the beguinage of Breda. During summer the Belgian rails brought me to Mechelen and Antwerp. The last few weeks of 2017 I turned to the Brussels area.

Carrying forward their heritage

On request I provided guide tours or lectures for a local circle or assembly. They had the chance to know a lot more about the revolutionary women called ‘beguines’.

Lecture and guide tour through The Experience Center for the ladies group  ‘de Zilveren Passer v.z.w.’ – beguinage of Kortrijk. Copyright foto: D. Van Linden

Action needed

When the Council of Ghent dediced to use ‘little beguine’ on a new street name, action was taken by lady Cécile Van Ooteghem, member of the Board of the Large beguinage of Sint-Amandsberg, and myself. Supported by many signatures we reached our goal: ‘beguine’ will be put on the street name of Marcella Van Hoecke, last beguine of Ghent.

On the left first representative lady Cécile Van Ooteghem, on the right second representative Debby Van Linden, in the middle a portrait of the last misstress Josepha Goethals (Mattekeskamer, Groot Begijnhof Sint-Amandsberg). Foto copyright: B. Stevens.

2017 was a year filled with a strong engagement for the beguine heritage. With the same spirit, ‘boundless and connected’ as key words in attitude and with appreciation for cooperation and helping hands, I reach out to 2018.

Copyright tekst/text: Debby Van Linden.

De queeste: de staart… de dansende vrouwen.

Een middagpauze tijdens het onderzoekswerk voor ‘Wijze vrouwen’ in de Mechelse archieven mondde uit in een herfstbezoek aan het atelier en de tuin van kunstenares Mariëtte Teugels (°1935). Haar ‘dansende vrouwen’ aanschouwen, vormde in 2013 het keerpunt naar het zoeken naar het begijnse en ander erfgoed, door vrouwen neergezet.

De kunstenares en haar man wonen in een groene oase op een steenworp van de Sint-Romboutstoren, in het voormalige godshuis ‘de Cellekens’. Deze groep huizen werden gebouwd in opdracht van Anna De Bleken in de 17e eeuw, bestemd als woonst voor vrouwen en weduwen zonder kinderen. Mevrouw Teugels en haar man kochten het complex aan in 1992 en zetten zich aan de coördinatie van de restauratie. Hun inspanningen werden in 2002 beloond met de prestigieuze Europa Nostra Award, gekozen uit 282 projecten uit 19 Europese landen. Heden herbergt het zowel hun woning, het atelier van mevrouw Teugels, een tentoonstellingsruimte met fotografisch werk van haar man Herman Smet en een huurbare ruimte voor activiteiten.

Kunstenares Teugels zet ‘beweging’ en ‘kracht’ centraal in haar beelden, de schoonheid van de mens benadrukkende. Gepassioneerd door kunst sinds de leeftijd van 36 jaar volgde ze opleidingen om op 47-jarige leeftijd te bloeien in haar artistieke carrière.

Na een rondleiding in het atelier en de tuin van mevrouw Teugels was het tijd om de ‘dansende vrouwen’, ook ‘Levensvreugde’ genoemd, te begroeten: een niet te beschrijven moment, een gewenst cadeau…

De beelden van mevrouw Teugels dragen voor mij een her-innering aan vrijmoedige vrouwenkracht, een onuitputtelijke inspiratiebron, weggewist in de geschiedenisboeken en ons collectief erfgoed. De queeste vormde een beginpunt, het boek van publiceren over persoonlijke ervaringen sluit zich… alle aandacht gaat nu naar het ‘Wijze vrouwen’-onderzoek.

Informatie Mariëtte Tegels: website en facebook.

Tekst en foto’s copyright: Debby Van Linden

Met hartelijke dank aan Mariëtte Teugels en haar man Herman Smet. 

Eén jaar ‘Wijze vrouwen’-onderzoek: een terugblik -Looking back on one year of research on ‘Wise women’

(English: see below)

Op 7 maart 2015, zowat een jaar geleden, duwde ik, ondersteunt door het Kortrijkse begijnhof, een oproep tot sponsering voor een begijnenboek de wereld in. Het idee was ontstaan enkele maanden eerder, de voorbereidingen (o.a. inwerking in het archiefwezen) namen zes maanden in beslag. De crowdfunding lanceren betekende een risico nemen: zouden mensen willen steunen? Was Vlaanderen (en daarbuiten) klaar voor een boek vanuit vrouwelijk perspectief genaamd ‘Wijze vrouwen’?

 

Het antwoord werd snel duidelijk: ‘ja’. En zo geschiedde: ik dook in de wereld die het begijnse erfgoed rijk is, een ware ‘Reformatie’ in tijdsbesteding en ideeëngoed. Eén ding werd me snel duidelijk: deze vrouwen waren ‘van alle markten thuis’. Als projectleidster verdiepte ik me in deze ‘markten’: (politieke) geschiedenis, theologie, archiefwerk alsook opzoekmethoden, lezen, schrijven, onderzoekers bevragen en verslaggeving.

Ondertussen is er een jaar van hard werken voorbijgegaan, één derde van het begijn(hoof)se  parcours is achter de rug. Momenteel ligt de nadruk op verwerking en schrijven aan de laatst bezochte archieven van Vlaams-Brabant. Vanaf mei gaat het onderzoekswerk richting noorden.

Foto en ontwerp: W. Vandamme

Alhoewel archieven en bibliotheken een rijk arsenaal aan materiaal bieden, is me ondertussen duidelijk geworden dat ‘geschiedenis’ breder is dan dat: het is iets dat de begijnen elke dag ‘leefden’ en waar ze soms op gewiekste wijze gebruik van maakten. Ik vraag me af hoeveel, al dan niet religieuze zaken, ‘in de minne’ werden geregeld.

Een jaar geleden begon ik groen maar vastberaden aan dit begijnse avontuur, ondertussen komt het terrein me vertrouwder over. De (onderzoeks)weg doorheen het Vlaamse land  bewandelende, bracht me in contact met uiteenlopende situaties en een rijke variatie aan mensen. Ik maakte kennis met onbekende poorten, geboden kansen, ondersteunende woorden, maar ook jaloezie, vertrouwenskwesties en de nood aan juridische kennis. De passie is echter enkel maar gegroeid, de vrouwen blijven me verbazen. Onder de suikerzoete, 19e eeuws geromantiseerde laag van deze vrouwen ligt een zee van 800 jaar herstorisch erfgoed dat mij tot op vandaag blijft begeesteren.

(English)

At about one year ago, on March 7th 2015, and supported by the beguinage of Kortrijk I lanced a call to gather fundings for a book about the beguines. The idea was born a few months before that particular month. Preparations (e.g. learning how to do archive work) took a period of six months. Putting the crowdfunding out was taking a risk: would there be support for ‘Wise women’? Where people in Flanders (and abroad) ready for a book from a feminime perspective?

These questions were quickly answered: ‘yes’. And so it happened I dove into the world of the beguine heritage. Now I can call it a ‘Reformation’ on ideas and how to spend my time. One thing got clear to me: these women brought many fields together. This made me wanted to explore them: theology, archive work, research methods, interviewing other researchers,…

One year of hard work has past, one third of the road lays behind me. At this moment the focus is put on writing about the beguinages of the central part of Flanders. From May on the north side of Belguim will be visited.

One thing is defenitely clear to me: although libraries and archives show a rich collection of information, the word ‘herstory’ are so much broader then that. The beguines lived every day their heritage. I truly believe many things were not written down.

One year ago I started this aventure with a determined heart and a searching spirit. Walking this road, I got to meet different people and situations. I got chances, supporting deeds and words, but also negativity. The beguines keep on surprising me, my passion grows. Underneath the in the 19th century romantised, sugary layer on the beguines there’s an ocean of 800 herstorical heritage that keeps me inspired.

© Debby Van Linden

Begijnhovenqueeste gaat verder… – Beguine news keeps going on…

(in English: see below)

Vanaf september zet begijnhovenqueeste het werk voor de begijnen en hun hoven verder, zij het op een laag pitje. Op deze blog zullen voorlopig geen inhoudelijke artikels verschijnen, wel blijft er ruimte voor activiteiten die, het begijnenerfgoed rechtstreeks aangaande, in de kijker zetten. Concreet zal ‘Open Monumentendag’, ‘Erfgoeddag’ en de decemberperiode met een aantal verlichte begijnhoven aan bod komen. Alle verdere aandacht voor het begijnenerfgoed richt zich in hoofdzaak op het onderzoeks- en schrijfwerk voor het boek ‘Wijze vrouwen‘. Begijnennieuws kan verder ook gevolgd worden via de facebookpagina en via Twitter.

From September beguine news will go on, eventually only writing on topics like the Flemisch ‘Heritage Day’, ‘Day of Open Monuments’ and the period around December – the beguinages who are decorate with candle lights. The main goal for now will be research and writing for the upcoming book ‘Wise women‘. All beguine news can also be followed on facebook and Twitter.

© Debby Van Linden

Zomerstop – Summer break

(English: see below)

Om me ten volle te kunnen ‘smijten’ op de research en het schrijven van ‘Wijze vrouwen’, neem ik van juni tot eind augustus een zomerstop. Vanaf september zullen er terug blogartikels verschijnen. De facebookpagina ‘begijnhovenqueeste/community of beguine news‘ zal tevens op een lager pitje gezet worden. Blogberichten voor het boekproces ‘Wijze vrouwen‘ zullen blijven verschijnen.

‘Hadewijch’ door H. Hilterman

Na de zomer ben ik er terug! Tot dan en een fijne, begijnse zomer gewenst!

 

(English)

To be able to spend much time to research and writing for ‘Wise women’, this blog will take a summer break from June till the end of August. The facebookpage ‘Begijnhovenqueeste/community of beguine news‘ will still provide news, but on a less frequent level. Blog posts for ‘Wise women‘, following the book proces, will still be provided.

‘Hadewijch’ by H. Hilterman

See you in September! Wishing you a beguine summer!

© Debby Van Linden

Op naar 100% wijze vrouwen! – Let’s go for 100% wise women!

(in English: see below)

Omdat we er bijna zijn,

omdat de ‘wijze vrouwen‘, begijnen genoemd, niet 88% ‘wijs’ zijn, maar 100% verdienen,

omdat uw bijdrage een stap dichter bij de eindstreep is,

omdat de vrouwen die maar liefst acht eeuwen geschiedenis maakten eindelijk hun eervolle plaats kunnen krijgen,

omdat u daarin een beslissende stem hebt…

heeft de crowdfundingswebsite ‘voor de kunst’ beslist het project met vijf dagen extra te verlengen. Doneer nu! Elk bedrag, klein of groot, is welkom om de eindstreep te halen. Alvast dank!

 

Because we’re almost there,

because the ‘wise women‘, called beguines, are not 88 % wise, but deserve 100%,

because your contribution is that step closer to the finish,

because the women who made almost eight centuries of herstory will, finally, get their honourable place,

because your support can make a difference…

there’s an extension of the ‘Wise women’ crowdfunding of five extra days. Every amount, small or big, is welcomed to reach the final. Thank you in advance!

© Debby Van Linden

Ode aan acht eeuwen unieke geschiedenis – Honouring eight centuries of beguine past

(in English: see below)

Vandaag precies drie jaar geleden kwam er een einde aan een uniek stuk geschiedenis: het overlijden van Marcella Pattyn maakte een einde aan bijna acht eeuwen begijnenbeweging. Dit bericht was wereldnieuws en verscheen in het gerenomeerde Engelse blad ‘The Economist’.

Een terugblik op hun ontstaan en Marcella als laatste…

Het begin…

De begijnenbeweging ontstond in een Middeleeuws klimaat van veranderingen op vele vlakken: het kerkelijk beleid werd in vraag gesteld, steden kwamen op,… In zowat heel West-Europa waaide een nieuw, religieus elan: een apostolisch leven leiden – zorg voor anderen stond hierin centraal. Op vele plaatsen besloten vrouwen en mannen, alleen of in groep, een nieuwe identiteit te vormen: niet naar het klooster te gaan, wel religieus te leven. ‘De derde weg‘ als manier om in het leven te staan en tegelijkertijd spiritualiteit een belangrijke plaats toe te kennen rees op: de begijnen en begaarden waren geboren. Begijn zijn had een aantal grote voordelen: in eigen onderhoud kunnen voorzien en een eigen identiteit behouden. Voorts konden zij, uitgesloten van de universiteit, hun geschriften verdelen en bekend maken – een unieke vrouwenspiritualiteit en een nieuw literair genre, schrijven over religie in de volkstaal, zag het licht!

Op pauselijk niveau kreeg men het echter ferm benauwd: de begaarden en begijnen werden ‘ketters’ verklaart en moesten verdwijnen. De invloed van een paar hooggeplaatste figuren heeft de begijnen in de toenmalige Lage Landen ‘gered’: indien ze zich zouden groeperen*, konden ze overleven. De begijnhoven of ‘vrouwensteden’, waarvan er momenteel 13 door de UNESCO erkend zijn als werelderfgoed, werden een feit…

Het begijnhof van Hoogstraten.

De spiritualiteit, de organisatie, de invloed van geschiedkundige gebeurtenissen,… lieten hun sporen na in de vormgeving van de beweging, hun unieke levensstijl als onafhankelijke vrouwen met een eigen identiteit bleef… achthonderd jaar lang!

De laatste…

Marcella Pattyn, laatste begijn van een 800-jarige beweging van eigenzinnige vrouwen.

Marcella Pattyn (Thysville 1920 – Kortrijk 2013) werd geboren als ‘Marcelle’ in het voormalig Belgisch Kongo. Vanwege haar blindheid (ze kon nog wel felle kleuren onderscheiden) volgt ze les te Brussel bij het Institut des Aveugles. Het is op deze school van Zusters van Liefde dat Marcella voelt gehoor te willen geven aan haar religieuze roeping. Marcella stelde zich kandidate bij verschillende kloosters, doch telkens werd ze afgewezen vanwege haar blindheid. Haar immens verdriet lost op als ze via haar tantes hoort over ‘begijnen’: vrouwen die religieus leefden en toch het hof konden verlaten om hun eigen inkomen te verdienen. Door bemiddeling van haar tante werd Marcella in 1941 ingeschreven op het groot begijnhof van Sint-Amandsberg om een jaar later geprofest te worden. Na net geen 20 jaar op het Sint-Amandsbergse hof verhuisde ze naar het Kortrijkse begijnhof om er mee de Katholieke Vereniging van Zieken (KVZ) te stichten. In 1985 ging haar gezondheid stilaan achteruit en gaf ze haar bestuursfunctie over aan anderen. Ze bleef echter betrokken door zelfgebreide poppetjes te verkopen aan toeristen ten voordele van haar ziekenwerk. De laatste periode van zorgbehoevendheid verbleef ze in het St.-Jozefrusthuis in de Groeninghestad. Op 90-jarige leeftijd verscheen Marcella in ‘Villa Vanthilt’ (uitzending van 17 augustus 2010).

Een jaar later, tegelijkertijd 70 jaar begijnenleven achter de rug, kreeg ze een eerbetoon van toenmalig burgemeester De Clerck. Marcella was zelf opgetogen over het bezoek van koningin Paola in 2002, over het eerbetoon van de burgemeester was ze minder positief. In haar bijzijn werd tevens haar standbeeld ingehuldigd, nu prijkend op het begijnhof tegenover de Sint-Annazaal.

Beeld van Marcella Pattyn – begijnhof Kortrijk.

Op 14 april 2013 deed ‘Marcelle’ de deur van een uniek stuk vrouwenkracht dicht…

© Debby Van Linden

*lees: ‘institutionaliseren’

Today, exactly three years ago, was the end a unique piece of herstory: the dead of Marcella Pattyn made an end to eight centuries of beguine movement. This fact became world news and the English newspaper ‘The Economist’ published an article about the end of eight centuries of herstory.

Let’s take a look at their roots and Marella as the last beguine…

The beginning…

The beguine movement rooted during the Middle Ages, a period of changes on different levels: church politics were questioned, the first cities rised,… Throughout the west of Europe a new way of living a religious life begun to flow: people wanted to live an apolostic life with ‘care for others’ as a central theme. Many decided, alone or in group, to follow this new path: not to enter a monastery, not to marry but to live a religious life. ‘The third road‘ as life style to work live spiritualitual was rising: the beguines and begghards ware born. To be a beguine had many advantages: to work for own money and to develop end keep an own identity. Because they were excluded from university as women, they installed a new literary genre: to write into the vernacular – a unique women spirituality made her entrance!

On papal level their movement was seen negative and threatening to the churches power: the beguines and begghards got the statement of ‘heretics’ and had to disappear. Because of the influence of some clerics, the beguines of the Low Countries could stay: if they would group together*, they would survive. This declaration ment the beginning of the raise of the beguinages or ‘women cities’: thirteen of them are now UNESCO-world heritage.

Het begijnhof van Hoogstraten.

Their spirituality, their organisation, wars,… all left their traces on the composition of the movement. Their unique life style as independent women with their own identity nevertheless stayed… for eighthunderd years!

The last one…

Marcella Pattyn, last beguine of a movement of eight centuries of independent women.

Marcella Pattyn (Thysville 1920 – Kortrijk 2013) was born as ‘Marcelle’ in former Belguim Kongo. Because of her blindness, she follows lesson at ‘Institut des Aveugles’ in Brussels. It’s on this school of ‘Sisters of Love’ she feels to want to follow her religious calling. She contact a whole set of manasteries, but it rejected to become a nun bacause of her blindness. Her tremendous sadness disappears as she hears from her aunt about ‘the beguines’: women who lived religious and still could leave the beguinage to work.

Again through her aunts intervention she moved to one of the biggest beguinages: in 1941 she lives in the women city of Sint-Amandsberg. A year later her profession is a fact. After about 20 years she moves to the beguinage of Kortrijk to help develop a catholic society for sick people (KVZ). Her health becomes weaker in 1985 and Marcella decides to leave her position. Eventually she kept knitting little puppets and sold them to tourist to gather money for her organisation. During the last period of her life she recieved care in the nursing home of Saint-Jozef. When she was 90 years old, she was a guest on the Flemish television programme ‘Villa Vanthilt’on 17th of August 2010.

One year later, and 70 years of beguine life, she recieved an hommage of mayor De Clerck. She kept good memories on a visit of Queen Paola in 2002, about the attitude of the major she spoke in negative terms. In her presence her statue was placed on the beguinage right across the Experience Center.

Statue of Marcella Pattyn – beguinage of Kortrijk.

On the 14th of April 2013 , ‘Marcelle’ closed the door of a unique piece of 800 years of women vigour…

© Debby Van Linden

*read: ‘to institutionalize’

Bronnen/Sources:

Bouckaert, C. (2000). De laatste der begijnen. Uitgeverij Groeninghe, Kortrijk.

artikel/article: ‘Marcella Pattyn‘ in ‘The Economist’ op 27 april 2013.

artikel/article: ‘La ultima beguina, Marcella Pattyn‘ door Sandra Ferrer – blog ‘Mujeres en la historia’- dd. 19 april 2013.

Notities ‘Kortrijkse begijnendag’ kortfilm M. Pattyn, dd. 28 maart 2016. – Notes taken during the short movie about M. Pattyn at her Rememberance Day at the beguinage of Kortrijk, dd. 28th of March 2016.