In verbinding met Hildegard…

Na een urenlange autorit en kleine overzettocht, arriveerden we bij het Hildegardklooster. De eerste dag namen we de tijd om bij te tanken van het traject ‘moederland-Duitsland’ en het klooster te verkennen. De overige dagen stonden in het teken van ‘toerisme’: de Hildegardkerk in het dorp bezichtigen, de wijngaard en de kloosterkerk bezoeken en kennismaken met de andere gasten.

De wijnproeverij, de gesprekken met de andere vrouwen* aan tafel, de contacten met de zusters, de prachtige muurschilderingen in de kloosterkerk,… ze konden me allemaal bekoren. Toch voelde ik dat er nog iets ontbrak. Ik gaf gehoor aan de weg die mijn intuïtie wees: ‘s avonds, net na de maaltijd en voor de Completen, wikkelde ik me in twee grote dekens en zette mij buiten aan de kerk, bij het beeld van Hildegard en met een vér-rijkend uitzicht op Rudesheim en Bingen.  In de stilte en de donkerte van dat moment dook ik in de kaïrostijd, aanschouwde de zonsondergang en luisterde wat de verbinding met deze plaats me te vertellen had: de stilte sprak. Bij het luiden van de kerkklok schuifelde ik naar binnen, installeerde me op één van de banken, sloot mijn ogen en liet de gezangen van de kloosterlinges tot me doordringen.

Deze intense momenten kon ik niet anders verwoorden dan met ‘het deed me zielsdeugd!’

Het verblijf in het klooster, de onderdompeling in de Hildegardatmosfeer, het feit dat ‘Frau Debby’ voor alles wat het gastenverblijf betrof, werd geraadpleegd (en men niet uitsluitend mijn queestevriend aankeek om een beslissing te uiten die ons beide aanbelangde) en de prachtige omgeving voelden als pure vakantie. Deze keer geen begijnhof, wel een queestestuk dat vanaf het begin van mijn herstorische weg net zo belangrijk was.

© Debby Van Linden

* Door een ‘geluk bij een ongeluk’ heb ik kunnen kennismaken met Marisa, een uiterst getalenteerde vrouw met een intens beziel(en)de stem. De Hildegardliederen op de van haar gekregen cd ‘O Aeterne Deus’ vormen een dankbare herinnering aan mijn verblijf in het klooster.

De begijnhoventocht neergeschreven…

‘Het geschrevene’ blijft deel uitmaken van begijnhovenqueeste: voor het lentenummer van de Begijnhofkrant (nr. 47: pag. 12-13) van De vrienden van het begijnhof te Turnhout vzw schreef ik het artikel ‘Een zoektocht naar vrouwenkracht: het begijnenerfgoed als leidraad’. Leest u gerust mee (klik om te vergroten)…

Vrouwenerfgoed, erover schrijven, lezen, fragmenten laten sudderen,…het is en blijft ‘my cup of tea’!

Herstorisch Anderlecht: wie het kleine niet eert,…

Het kleine Anderlechtse begijnhof dateert van midden 13e eeuw en straalt vooral soberheid uit, dit in tegenstelling tot het zusterhof in Brussel-stad. Dit pittoreske hof gaf verblijfplaats aan slechts acht begijnen die een gemeenschappelijk huis betrokken, ook wel een convent genoemd. Voor hun religieuze momenten hadden ze hun eigen bidkapel, doch de misvieringen werden in de nabijgelegen Sint Pieter en Guidokerk gehouden.

Met de Franse inval in de 18e eeuw ging het begijnhofje over in handen van het Bestuur der Burgerlijke Godshuizen, wat nu het O.C.M.W. noemt. De begijnen konden op hun hof blijven wonen mits betaling van huurgeld. In de 19e eeuw verminderde het begijnenaantal staags tot er geen Anderlechtse begijn meer over was. Het hof kreeg een functie als bejaardentehuis voor vrouwen. Een eeuw later kocht de stad het hof aan, voerde renovatiewerken uit en liet een gedeelte ervan als volksmuseum fungeren (waarbij ook het begijnenleven aan bod komt).

Alhoewel de grote barokpoort en de tuin er niet meer is, verschaft de kleinere poort en het binnenplein een groot gevoel van intimiteit en tegelijkertijd stil aandenken aan deze voormalige vrouwengemeenschap.

© Debby Van Linden

Ostara- Pasen – de lente-equinox*

Rise, rise, rise

from inside

Let Mother Nature embrace you

with new light

* Met Ostara vieren we het begin van de lente nu dag en nacht in evenwicht met elkaar zijn. De traditionele eieren die wij met ‘Pasen’ eten, staan symbool voor vruchtbaarheid en nieuw leven. De dood en herrijzing van Jezus staat voor het ‘heilig huwelijk’ (ook wel ‘hiëros gamos’ genoemd) waarbij hij ‘sterft’ voor de Godin en als herboren uit deze ervaring terugkomt.

Mogelijk hebt u een post van begijnhovenqueeste met de titel ‘vrouwelijk goddellijke’ met lege inhoud ontvangen: mijn excuses hiervoor, deze post is bedoeld voor een project, waarover later meer.

Klein en pittoresk Anderlecht

Na een uitgebreid ontbijt stapten we naar de metro richting Anderlecht. In mijn studententijd had ik vooral Brussel-stad leren kennen, Anderlecht zelf was me onbekend. Even voorbij de gigantische Sint-Pieters en Sint-Guidokerk werd het stiller. De bibliotheek passerende, een smal paadje oplopende,… en dan – tot mijn blijdschap – een poort van een ommuurd begijnhof tegenkomende!

Eénmaal door de deur kwam een klein binnenplein met twee rijen huisjes en een waterput me tegemoet. Dit kleine, pittoreske begijnhof op deze stille plaats intrigeerde me: grootsheid en bombastische afmetingen vielen in het niets in vergelijking met de bezieling op deze plaats van eenvoud.

De hartelijke ontmoeting met Danièle, werkzaam in het begijnhof, was de kers op de taart: zij liet ons ‘All om all’, een documentaire over de begijnengeschiedenis bekijken, lichtte de achtergrond van de DVD toe*, toonde ons het volksmuseum en de kleine bidkapel.

Deze piepkleine en intieme ruimte vond ik prachtig: wederom besefte ik ‘grootsheid zit in kleine dingen’. Op het binnenplein ben ik lang gebleven, ik probeerde me voor te stellen hoe het begijnenleven zich hier voltrok. Net voor het verlaten van het hof wees Danièle me op de rozen, groeiende doorheen de prikkeldraad (ter bescherming aangebracht wegens inbraken in het verleden): ‘Ze komen altijd terug, de rozen, echt onuitroeibaar!’ In een flits herinnerde ik me woorden uit het boek dat ik aan het lezen was: ‘rozen staan symbool voor de ziel, voor de Vrouwe, ze komen altijd terug’. Innerlijk verfrist en vol goede moed verliet ik het Anderlechtse hof, uitkijkend naar meer queeste.

* Dit gesprek met Danièle bracht me in contact met Silvana Panciera, een Italiaanse vrouw met dezelfde begijnenpassie. Dit blogstukje draag ik dan ook graag aan beide vrouwen op met een hartelijke ‘Dankuwel! Merci pour le temps et les conversations dans le beguinage! Grazie mille per prendere il tempo di conoscere!’

© Debby Van Linden

Herstorisch Brussel: het begijnhof als grootse en rijke vrouwenstad

Midden dertiende eeuw vormde zich het begijnhof van Brussel waarbij een groep zussen als stichtsters worden genoemd: Beatrijs, Helwaida, Ada en Katharina Lechien. Zeer snel na de stichting werd een priester aangesteld en legde men statuten vast. Een vijftig jaar later was er al sprake van een grote groei die steeds toenam: meer dan duizend begijnen woonden op het hof, dat rijkelijk voorzien was van vele conventen, een boomgaard, boerderijen,…

Als gevolg van de Beeldenstorm ontvluchtten vele vrouwen het hof om erna terug te keren. In 1620 rees een grote, barokke kerk – één van de meest imposante uit ons land!- uit de grond dankzij de steun van aartshertogin Isabella en haar man, aartshertog Albrecht. Vanaf de 17e eeuw, daar waar de meeste andere begijnhoven een bloeiperiode kennen, gaat het in Brussel langzaam bergaf met het begijnenaantal. De inval van de Fransen in de 18e eeuw maakt abdrupt een einde aan het bestaan van het hof door het op te heven en te verkavelen. Met het overlijden van de laatste Brusselse begijn in 1833 komt er een einde aan de levende geschiedenis van deze gewezen vrouwenstad.

Begijnhofkerk: zijkant en bij avond.

Momenteel treffen we in Brussel nog de begijnhofkerk, enkele huizen in de begijnhofstraat en het godshuis ‘Pacheco’ – in 1827 gebouwd en nu fungerende als bejaardentehuis, deze laatste staat op de plaats waar vroeger zich de infirmerie en de boomgaard bevonden.

© Debby Van Linden

Bron: ‘Religieuze vrouwen: begijnen, kluizenaressen en kloosterlingen.‘ door M. De Schryver.

Brusselse madammen…

Op weg naar het begijnhof kruistten drie madammen mijn weg: de eerste, de vrolijk plassende Jeanneke, herinnerde ik me vanuit mijn studententijd. Nu bekeek ik haar anders: haar guitigheid en schaamteloosheid vielen mij op. Ik merkte hoe verschillend meisjes en jongens in onze cultuur geleerd wordt hun geslachtsdelen te benoemen en ermee om te gaan: schaamte versus trots*.

Gabriëlle Petit kwam me op het Sint-Jansplein tegemoet: deze Belgische vrouw, fier en trots afgebeeld, spioneerde tijdens de eerste W.O. voor de Britse inlichtingendienst. Haar doorzettingsvermogen nam ik met me mee: weer een stukje Herstory dat ik kon weven aan het mentale deken van vrouwenkracht dat mijn queeste symboliseerde.

De Magdalenakapel fascineerde me enorm: een kerk werd naar haar genoemd en binnenin was er, op een beeldje na, nauwelijks iets terug te vinden over haar leven. In de begijnhofkerk van Sint-Truiden was ze mij bijgebleven, net als in Mechelen: wat was dat toch met haar? Ter plekke besloot ik haar geschiedenis te gaan doorzoeken, na mijn huidig speurwerk naar Maria als Moedergodin.

Voor ik het wist, stond ik op het begijnhof: geen poort, geen overgang, enkel een plein met recht voor me de kerk. In het groteske gebouw, vooral bekend om de opvang van asielzoekers, was nog een spoor begijnenspirit aanwezig: naast wat geschiedkundige informatie, een paar beelden en een schilderij van Begga, vond ik een plan van het oorspronkelijke hof. Na één blik erop te werpen werd het me duidelijk: dit moet een rijk begijnhof geweest zijn.

Bij het schemerduister wandelde ik langs de vroegere infirmerie van het begijnhof het plein rond, de straten in, tot het duister werd. Een gevoel van treurnis kwam op: na de laatste hoven met veel ‘moderniteitsingrepen’ en/of afbraak te hebben gezien, snakte ik naar een ‘echt‘ begijnhof: eentje met poort én besloten hof én bezieling…

© Debby Van Linden

* Bij een later bezoek aan Jeanne te Brussel kon ik toevallig meeluisteren met een gids (met mooi Brits accent!). Hij stelde de voor mij intrigerende vraag: ‘Er worden hier beeldjes van Manneke Pis verkocht, doch geen enkel van Jeanneke! Wat zegt dit over ons beeld van de vrouw in onze patriarchale maatschappij?’ Ik heb deze gids hartelijk bedankt en de woordspeling ‘Herstory’ toegelicht.