Het was spannend tot de laatste ogenblikken, maar…
de eindstreep is gehaald: 100%!
It was really thrilling until the last moment, but…
we achieved 100%!
Foto en vormgeving: W. Vandamme – met dank.
Hartelijk dank voor uw geloof en vertrouwen in ‘Wijze vrouwen’!
From the heart: thank you for your faith and trust in ‘Wise women’!
Binnenkort meer over over de start van ‘Wijze vrouwen’…
Soon more about the start of ‘Wise women’…
© Debby Van Linden
Komende zaterdag en zondag, 23 en 24 april, is het Erfgoedweekend: ‘rituelen’ vormen het hoofdthema van deze dag. Begijnhovenqueeste zet hierbij graag de activiteiten die de begijnen rechtstreeks aangaan in de kijker. Verschillende hoven zetten hun beste beentje voor om de begijnen en hun erfgoed de verdiende aandacht te geven. Dit kan ik enkel aanmoedigen.
WEST-VLAANDEREN
Sint-Elizabeth begijnhof Kortrijk
‘Liederen van Hadewijch en kazuifels als illustratie van begijnhoofse rituelen’
Hoogleraar V. Fraeters
Zondag 24 april om 11u: lezing door Veerle Fraeters, hoogleraar gespecialiseerd in de visionaire traditie, voor vrouwelijke auteurs en voor het œuvre van mystica, over begijn Hadewijch – deze 13-eeuwse mystica heeft ons geschriften om ‘u’ tegen te zeggen nagelaten. Tijdens deze lezing komt u alles te weten over deze ‘zeer straffe’, bezielde begijn.
Waar? Sint-Annazaal (tevens Belevingscentrum) op het begijnhof.
Om 12u, 14u30 en 16u liedrecital door Roel Vansevenant. Doorlopend tentoonstelling over de kazuifels (t.e.m. 1 mei).
Waar? Sint-Annazaal (tevens Belevingscentrum) op het begijnhof.
Meer informatie treft u op de website ‘Erfgoeddag 2016 Sint-Elisabethbegijnhof Kortrijk‘.
OOST-VLAANDEREN
Groot begijnhof Sint-Elizabeth Sint-Amandsberg
‘Kleding en steding, kerken en werken’
Zondag 24 april: tentoonstelling. Kom te weten hoe de intrede van een begijn precies in haar werk ging. Met de ‘kleding’, het ontvangen van het habijt, en de ‘steding’, het afleggen van geloften om lid te worden van de begijnengemeenschap. ‘Kerken en werken’ geeft het ritme aan van een dag in het leven van een begijn en je ziet hoe processies en verkiezingen verliepen.
Tijdstip en plaats? Doorlopend, begijnhofkerk Sint-Amandsberg.
Concert in de begijnhofkerk van 11:00 tot 11:45 uur.
Vokaal ensemble DUDOKA brengt liederen die gecomponeerd zijn voor rituelen in de liturgie of daarbuiten.
Sint-Alexiusbegijnhof Dendermonde
‘Hof van (h)Eden’
Zaterdag 23 april 2016 om 9u30 zal het kinderboek ‘De zilverschat van het begijnhof’ feestelijk worden voorgesteld in de begijnhofkerk. De hoofdrollen zijn voor katten die, tijdens hun negen levens, de geschiedenis van het begijnhof vertellen.
14.00u-18.00u: ‘De zilverschat van het begijnhof’ – spel in zoektochtvorm (doorlopend): Kinderen dienen samen met hun ouders een code te kraken die leidt naar de zilverschat van de laatste grootjuffrouw.
copyright: Stedelijke Musea Dendermonde
Bezichtiging: de zilverschat zal voor deze gelegenheid uitzonderlijk te bewonderen zijn in het Begijnhofmuseum (9.30-12.30 u. en 13.30-18 u.).
Waar? Begijnhofkerk en Museum voor Volkskunde Dendermonde (begijnhof 24-25)
BRABANT
Groot Begijnhof Ten Hove Leuven
‘Op stap met een begijn’
‘Dansen is onze regel niet’: was het leven van een begijn zo streng geregeld dat er geen plaats was voor plezier? De regels van het hof bepaalden het dagelijks leven en gedrag van de begijnen, doch vele rituelen gaven aanleiding tot uitbundige feesten.
Kruip in de huid van een kandidaat-begijn en laat je rondleiden. Kom bv. alles te weten over Apollonia, één van de favoriete heiligen op het hof. Een begijn wacht je op aan de ingang van haar hof en vertelt je alles over de kleine en grote rituelen in haar leven.
Zondag 24 april: gidswandeling om 15u en 17u doorheen het Leuvense hof, vertrekkende aan de poort van de Schapenstraat.
BRUSSEL
Begijnhof Anderlecht
Rondleidingen in het begijnhof
Wist u dat Anderlecht het kleinste begijnhof van België herbergt? Het smalle pad dat naar het begijnhof leidt, verleent dit voormalige toevluchtsoord voor acht begijnen nog meer intimiteit. Welke erfenis hebben de begijnen achtergelaten en wat is de relevantie van hun ideeëngoed vandaag ? Je komt het tijdens deze rondleiding te weten.
Zondag 24 april: rondleiding om 14u en 16u, vertrekkende vanuit het Erasmushuis (Kapittelstraat 31) – Nederlands gesproken.
Alle andere begijnhoven zijn natuurlijk steeds open voor bezoek.
© Debby Van Linden
Deze informatie werd met zorg samengesteld na contact met de verschillende diensten, musea en begijnhoven. Eventuele fouten graag doormailen via begijnhovenqueeste@gmail.com.
(in English: see below)
Omdat we er bijna zijn,
omdat de ‘wijze vrouwen‘, begijnen genoemd, niet 88% ‘wijs’ zijn, maar 100% verdienen,
omdat uw bijdrage een stap dichter bij de eindstreep is,
omdat de vrouwen die maar liefst acht eeuwen geschiedenis maakten eindelijk hun eervolle plaats kunnen krijgen,
omdat u daarin een beslissende stem hebt…
heeft de crowdfundingswebsite ‘voor de kunst’ beslist het project met vijf dagen extra te verlengen. Doneer nu! Elk bedrag, klein of groot, is welkom om de eindstreep te halen. Alvast dank!
Because we’re almost there,
because the ‘wise women‘, called beguines, are not 88 % wise, but deserve 100%,
because your contribution is that step closer to the finish,
because the women who made almost eight centuries of herstory will, finally, get their honourable place,
because your support can make a difference…
there’s an extension of the ‘Wise women’ crowdfunding of five extra days. Every amount, small or big, is welcomed to reach the final. Thank you in advance!
© Debby Van Linden
(in English: see below)
Vandaag precies drie jaar geleden kwam er een einde aan een uniek stuk geschiedenis: het overlijden van Marcella Pattyn maakte een einde aan bijna acht eeuwen begijnenbeweging. Dit bericht was wereldnieuws en verscheen in het gerenomeerde Engelse blad ‘The Economist’.
Een terugblik op hun ontstaan en Marcella als laatste…
Het begin…
De begijnenbeweging ontstond in een Middeleeuws klimaat van veranderingen op vele vlakken: het kerkelijk beleid werd in vraag gesteld, steden kwamen op,… In zowat heel West-Europa waaide een nieuw, religieus elan: een apostolisch leven leiden – zorg voor anderen stond hierin centraal. Op vele plaatsen besloten vrouwen en mannen, alleen of in groep, een nieuwe identiteit te vormen: niet naar het klooster te gaan, wel religieus te leven. ‘De derde weg‘ als manier om in het leven te staan en tegelijkertijd spiritualiteit een belangrijke plaats toe te kennen rees op: de begijnen en begaarden waren geboren. Begijn zijn had een aantal grote voordelen: in eigen onderhoud kunnen voorzien en een eigen identiteit behouden. Voorts konden zij, uitgesloten van de universiteit, hun geschriften verdelen en bekend maken – een unieke vrouwenspiritualiteit en een nieuw literair genre, schrijven over religie in de volkstaal, zag het licht!
Op pauselijk niveau kreeg men het echter ferm benauwd: de begaarden en begijnen werden ‘ketters’ verklaart en moesten verdwijnen. De invloed van een paar hooggeplaatste figuren heeft de begijnen in de toenmalige Lage Landen ‘gered’: indien ze zich zouden groeperen*, konden ze overleven. De begijnhoven of ‘vrouwensteden’, waarvan er momenteel 13 door de UNESCO erkend zijn als werelderfgoed, werden een feit…
Het begijnhof van Hoogstraten.
De spiritualiteit, de organisatie, de invloed van geschiedkundige gebeurtenissen,… lieten hun sporen na in de vormgeving van de beweging, hun unieke levensstijl als onafhankelijke vrouwen met een eigen identiteit bleef… achthonderd jaar lang!
De laatste…
Marcella Pattyn, laatste begijn van een 800-jarige beweging van eigenzinnige vrouwen.
Marcella Pattyn (Thysville 1920 – Kortrijk 2013) werd geboren als ‘Marcelle’ in het voormalig Belgisch Kongo. Vanwege haar blindheid (ze kon nog wel felle kleuren onderscheiden) volgt ze les te Brussel bij het Institut des Aveugles. Het is op deze school van Zusters van Liefde dat Marcella voelt gehoor te willen geven aan haar religieuze roeping. Marcella stelde zich kandidate bij verschillende kloosters, doch telkens werd ze afgewezen vanwege haar blindheid. Haar immens verdriet lost op als ze via haar tantes hoort over ‘begijnen’: vrouwen die religieus leefden en toch het hof konden verlaten om hun eigen inkomen te verdienen. Door bemiddeling van haar tante werd Marcella in 1941 ingeschreven op het groot begijnhof van Sint-Amandsberg om een jaar later geprofest te worden. Na net geen 20 jaar op het Sint-Amandsbergse hof verhuisde ze naar het Kortrijkse begijnhof om er mee de Katholieke Vereniging van Zieken (KVZ) te stichten. In 1985 ging haar gezondheid stilaan achteruit en gaf ze haar bestuursfunctie over aan anderen. Ze bleef echter betrokken door zelfgebreide poppetjes te verkopen aan toeristen ten voordele van haar ziekenwerk. De laatste periode van zorgbehoevendheid verbleef ze in het St.-Jozefrusthuis in de Groeninghestad. Op 90-jarige leeftijd verscheen Marcella in ‘Villa Vanthilt’ (uitzending van 17 augustus 2010).
Een jaar later, tegelijkertijd 70 jaar begijnenleven achter de rug, kreeg ze een eerbetoon van toenmalig burgemeester De Clerck. Marcella was zelf opgetogen over het bezoek van koningin Paola in 2002, over het eerbetoon van de burgemeester was ze minder positief. In haar bijzijn werd tevens haar standbeeld ingehuldigd, nu prijkend op het begijnhof tegenover de Sint-Annazaal.
Beeld van Marcella Pattyn – begijnhof Kortrijk.
Op 14 april 2013 deed ‘Marcelle’ de deur van een uniek stuk vrouwenkracht dicht…
© Debby Van Linden
*lees: ‘institutionaliseren’
Today, exactly three years ago, was the end a unique piece of herstory: the dead of Marcella Pattyn made an end to eight centuries of beguine movement. This fact became world news and the English newspaper ‘The Economist’ published an article about the end of eight centuries of herstory.
Let’s take a look at their roots and Marella as the last beguine…
The beginning…
The beguine movement rooted during the Middle Ages, a period of changes on different levels: church politics were questioned, the first cities rised,… Throughout the west of Europe a new way of living a religious life begun to flow: people wanted to live an apolostic life with ‘care for others’ as a central theme. Many decided, alone or in group, to follow this new path: not to enter a monastery, not to marry but to live a religious life. ‘The third road‘ as life style to work live spiritualitual was rising: the beguines and begghards ware born. To be a beguine had many advantages: to work for own money and to develop end keep an own identity. Because they were excluded from university as women, they installed a new literary genre: to write into the vernacular – a unique women spirituality made her entrance!
On papal level their movement was seen negative and threatening to the churches power: the beguines and begghards got the statement of ‘heretics’ and had to disappear. Because of the influence of some clerics, the beguines of the Low Countries could stay: if they would group together*, they would survive. This declaration ment the beginning of the raise of the beguinages or ‘women cities’: thirteen of them are now UNESCO-world heritage.
Het begijnhof van Hoogstraten.
Their spirituality, their organisation, wars,… all left their traces on the composition of the movement. Their unique life style as independent women with their own identity nevertheless stayed… for eighthunderd years!
The last one…
Marcella Pattyn, last beguine of a movement of eight centuries of independent women.
Marcella Pattyn (Thysville 1920 – Kortrijk 2013) was born as ‘Marcelle’ in former Belguim Kongo. Because of her blindness, she follows lesson at ‘Institut des Aveugles’ in Brussels. It’s on this school of ‘Sisters of Love’ she feels to want to follow her religious calling. She contact a whole set of manasteries, but it rejected to become a nun bacause of her blindness. Her tremendous sadness disappears as she hears from her aunt about ‘the beguines’: women who lived religious and still could leave the beguinage to work.
Again through her aunts intervention she moved to one of the biggest beguinages: in 1941 she lives in the women city of Sint-Amandsberg. A year later her profession is a fact. After about 20 years she moves to the beguinage of Kortrijk to help develop a catholic society for sick people (KVZ). Her health becomes weaker in 1985 and Marcella decides to leave her position. Eventually she kept knitting little puppets and sold them to tourist to gather money for her organisation. During the last period of her life she recieved care in the nursing home of Saint-Jozef. When she was 90 years old, she was a guest on the Flemish television programme ‘Villa Vanthilt’on 17th of August 2010.
One year later, and 70 years of beguine life, she recieved an hommage of mayor De Clerck. She kept good memories on a visit of Queen Paola in 2002, about the attitude of the major she spoke in negative terms. In her presence her statue was placed on the beguinage right across the Experience Center.
Statue of Marcella Pattyn – beguinage of Kortrijk.
On the 14th of April 2013 , ‘Marcelle’ closed the door of a unique piece of 800 years of women vigour…
© Debby Van Linden
*read: ‘to institutionalize’
Bronnen/Sources:
Bouckaert, C. (2000). De laatste der begijnen. Uitgeverij Groeninghe, Kortrijk.
artikel/article: ‘Marcella Pattyn‘ in ‘The Economist’ op 27 april 2013.
artikel/article: ‘La ultima beguina, Marcella Pattyn‘ door Sandra Ferrer – blog ‘Mujeres en la historia’- dd. 19 april 2013.
Notities ‘Kortrijkse begijnendag’ kortfilm M. Pattyn, dd. 28 maart 2016. – Notes taken during the short movie about M. Pattyn at her Rememberance Day at the beguinage of Kortrijk, dd. 28th of March 2016.
(in English: see below)
Het ‘Wijze vrouwen’-project loopt bijna op haar einde*. Ondertussen staat de teller op 60 percent!
Hierbij danken we alvast de donateurs die een bijdrage leverden: zowel bekenden als onbekenden gaven een donatie. Ook van bewoners van het Kortrijkse begijnhof, het Gentse ‘Ter Hoye’-begijnhof en de Vrienden van het Begijnhof van Turnhout kwam er hartverwarmende steun. Tevens een oprechte ‘dank u’ aan de donateurs vanuit Italië. Speciale dank gaat alvast uit naar de verkregen steun vanuit het Kortrijkse hof, zijnde de ‘Vrienden en bewoners begijnhof Kortrijk’ en KU Leuven Groot Begijnhof, fijn te merken dat de begijnhoven zélf dit project steunen.
Alvast de eerste zaken aan het doornemen. (foto: W. Vandamme)
Om het boek te kunnen realiseren, hebben we nog een aantal donaties nodig: neem de kans om bij te dragen aan het ‘Wijze vrouwen’-boek! Geef de begijnen de identiteit die ze meer dan verdienen, zet ze mee neer in woord en beeld!
*De crowdfunding sluit op 17 april.
The ‘Wise women’-project is almost ending: one week to go*. We are counting 60 percent! We wish already now to thank everybody who provided a donation: support came from people who we know and also from unknown corners. We wish to thank the residents of the beguinage of Kortrijk and Gent (Our Lady Ter Hoye) also the ‘Friends of the beguinage of Turnhout’ for their generous support. A warm ‘thank you’ to the people who donated all the way from Italy. A special word of thanks goes to the beguinage of Kortrijk – ‘Friends and residents of beguinage Kortrijk’- and to the Catolic University-Great Beguinage Leuven: the warm support from the beguinages themselves is genuinely appreciated.
Preparing… (photo: W. Vandamme)
To realise this boek, we need a few more donations: take your chance to provide for the ‘Wise women’-book! Give the beguines the identity they deserve, let’s put them, the women who made a past of 800 years, in the spotlight!
*the crowdfunding will close on April 17th.
(English: see below)
De ‘Compilatio singularis exemplorum‘, een opgeschreven dialoog tussen een begijn en een Parijse theoloog in de dertiende eeuw, wordt vaak aangehaald als een voorbeeld van ‘begijnenwijsheid’, een wijsheid die door de aangehaalde theoloog niet begrepen werd en vijandigheid opriep. De dialoog tussen deze vrouw en man wordt vaak bekeken als een concurrerende dialoog. Hier leg ik graag een andere interpretatie voor.
Het betreffende fragment, neergeschreven door een theoloog uit Frankrijk, geeft het antwoord van een begijn weer nadat hij haar ‘koppige’ houding berispt.
‘Jij spreekt, wij handelen
Jij leert, wij begrijpen
Jij onderzoekt, wij kiezen
Jij kauwt, wij slikken
Jij onderhandelt, wij kopen
Jij gloeit, wij staan in brand
Jij veronderstelt, wij weten
Jij vraagt, wij nemen
Jij zoekt, wij vinden
Jij hebt lief, wij smachten
Jij wacht, wij sterven
Jij zaait, wij maaien
Jij werkt, wij rusten
Jij wordt dun, wij worden dik
Jij klinkt, wij zingen
Jij zingt, wij dansen
Jij bloeit, wij dragen vrucht
Jij proeft, wij smaken’
Deze tekst wordt geïnterpreteerd als een dialoog van tegenstellingen waarin twee types van kennis tot uiting komen, gekoppeld aan het geslacht van betreffende personen: de rationele, geleerde woorden van de man en de intuïtieve kennis van de vrouw. Hierop volgt dan de veronderstelling dat de begijn (‘wij’) door middel van haar antwoord pretendeert ‘het beter te weten’ en het huis van de rede hiermee aan te vallen. Hierbij heb ik me de vragen gesteld: was de begijnenspiritualiteit aanvallend bedoeld of werd deze als zo aanzien? Hoe werd een uitgebreid antwoord van een vrouw op een hoger in sociale rang staande man bekeken? En getuigt de dialoog van tegenstellingen?
Voorbij het dualisme
Indien we de begijnenspiritualiteit van nabij bekijken, vinden we één overkoepelend kenmerk steeds terug: éénheid. ‘Werken is bidden en bidden is werken’ toont dit helder aan. Ook in hun contacten met de hen omringende maatschappij waren zij duidelijk: wij zijn niet tegen dit systeem, wij kiezen wel voor een eigen levensinvulling – waarbij letterlijk de poort naar een huwelijk of kloosterintrede open stond.
Hun levensstijl en handelen stonden in het teken van de weg van het hart: éénheid van verstand en buikgevoel, van lichaam en geest, kortweg bezieling. Het antwoord van de begijn getuigt mijns inziens van spreken vanuit het hart, waarbij tegenstellingen en dualisme worden opgeheven. Hierbij is geen vergelijking van ‘beter(e kennis)’ versus ‘slechter(e kennis)’ en ‘mannelijke’ versus ‘vrouwelijke’ kennis mogelijk: wijsheid van en vanuit het hart behoeft geen hiërarchie, geslacht of gender, kan er gewoon zijn. Het durven uitspreken van deze woorden lijkt me eerder een mooie poging van de begijn om, op een speelse en verrassende manier, de opmerking van de theoloog te overstijgen. Zij poogt zich niet te gaan verdedigen of verontschuldigen, maar kiest voor ‘de derde weg’: deze van het hart. Deze weg gaande werd door de (kerkelijke) autoriteiten als ‘ketters’ en ‘ongehoorzaam’ bestempeld aangezien men geen vat kreeg op hen. Hierbij stel ik me de vraag: gaf net dit controleverlies bij de heer in kwestie een gevoel van onmacht waarbij hij de begijn bestempelde als ‘pretentieus’ en ‘arrogant’?
En de wijze vrouw/begijn? Die ging haar eigen weg…
© Debby Van Linden
Bronnen:
Simons, W. Cities of ladies. University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2001.
‘Compilatio singularis exemplorum‘-tekst in Sint-Annazaal/belevingscentrum begijnhof Kortrijk.
The written dialog called ‘Compilatio singularis exemplorum’, is a unique piece of work: this 13th century manuscript gives us an insight in the wisdom of the beguines of that time. The text was written by a Paris cleric and is often described as an example of ‘beguine wisdom’ – a wisdom that was not understood by the cleric who wrote it down and who felt emnity to the beguine. This text is often viewed as a competitive dialog. I wish to take another look at that…
This dialog is the respons of a beguine after the cleric points to her ‘dismissive’ attitude. The beguine responds by saying:
‘You talk, we act
You learn, we seize
You inspect, we choose
You chew, we swallow
You bargain, we buy
You glow, we take fire
You assume, we know
You ask, we take
You search, we find
You love, we languish
You languish, we die
You sow, we reap
You work, we rest
You grow thin, we grow fat
You ring, we sing
You sing, we dance
You blossom, we bear fruit
You taste, we savor’
Now this fragment is seen as a dialog of opposites of two kinds of knowlegde, also connected with the genders: the rational, educated words of the man and the intuïtive knowledge of the woman. Then follows the suggestion that the beguine (‘we’) pretends to ‘know better’, hereby attacking the house of reason.
I asked myself: was the spirituality of the beguines ment to attack or was it seen like that by the church? How did a man of a high social position react to a statement of a woman? And is this dialog really ment as reproduction of contradictions?
Beyond dualism
If we take a closer look at the beguine spirituality, we find one characteristic coming back: oneness. ‘Working is praying and praying is working’ shows this clearly. Also in their contacts with society they took a stand: they were not against this system, they choose their own life fullfilment – the gate to a marriage or a monastry was always open.
Their life and actions were all centered around the road of the heart: oneness of reason and intuïtion, of body and mind, in short ‘spirited living’. The answer of the beguine to me shows this speaking from the heart: contradictions and dualism are lifted. There’s no comparison possible between what kind of knowledge is ‘better’, between ‘male’ and ‘female’ knowledge: wisdom of the heart has no need of hierarchy or gender, it just is. Daring to speak those words, it seems to me, was a beautiful effort coming from the beguine to show this way of the heart to the cleric: she did this in a playfull and surprising way. She soesn’t apologise or defend herself, she chose ‘the third road’: that one of the heart. Now, this was seen by church authorities as ‘heretic’ and ‘disobiedient’ because they couldn’t control the beguines. I was asking myself: was it this loss of control, felt by the cleric, that made him characterize the beguine as ‘arrogant’ and ‘overblown’?
And the wise woman/beguine? She went her own way…
© Debby Van Linden
Sources:
Simons, W. Cities of ladies. University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2001.
‘Compilatio singularis exemplorum‘-text in the Experience Center of the beguinage of Kortrijk.
Begijnhovenqueeste 