Belevingsruimte begijnhof Herentals (5)- Experience room at the beguinage of Herentals (5)

In de reeks ‘Begijnhofmusea in de kijker’ kwamen Kortrijk, Dendermonde, Turnhout en Diksmuide aan de beurt. Ook in Herentals heeft het begijnhof nu een belevingsruimte.

De infirmerie op het begijnhof van Herentals was ruime gesloten voor restauratie. Vorig jaar werd de afgewerkte en heringerichte benedenverdieping opengesteld voor publiek. Ook dit jaar, bij de start van het toeristisch seizoen, kan de infirmerie bezocht worden. Het museum heeft zich tot doel gesteld je letterlijk naar de periode van het einde van de negentiende eeuw, op bezoek bij de grootjuffrouw, te brengen.

Het museum toont de bezoeker de ontvangstkamer van de grootjuffrouw, een ziekenkamer, een keuken en een werkkamer van de begijnen. Onder deze kamers ligt nog een kelder.

Ingerichte keuken.

De ontvangstruimte van de grootjuffrouw* straalt grandeur uit: hier werden gasten (familieleden van begijnen, geestelijken en afgevaardigden)  ontvangen en beleidsmatige kwesties besproken. In de aanpalende keuken werd alles voorzien om maaltijden te kunnen bereiden: huisraad, de ‘stoof’ en de oude pomp. Voorraden en kruidenbereidingen (o.a. het welgekende vlierbessensap) vonden een plaats in de kelder.

Ingerichte ziekenkamer.

Aan de rechterkant van het museum bevindt zich een ingerichte ziekenkamer met erachter de werkkamer van de begijnen: een breimachine voor sokken, een spinnenwiel en een linnenpers. Deze ziekenkamer laat de typische bedden van deze tijdsperiode zien. Tevens is de ruimte gevuld met prachtige schilderijen uit het religieuze leven van de begijnen en Maria van Lille, begijnenvoorbeeld bij uitstek, prijkt aan de muur.

Bezoekersinformatie

Het museum opent haar deuren voor publiek op zondag 7 mei van 11u tot 16u alsook op zondagen 4 juni, 2 juli, 6 augustus en 3 september van 14u tot 17u.

Toekomstmuziek

De herinrichting van het museum is een eerste stap naar het bieden van een volledig ingericht huis als museum, de bovenverdieping zal op termijn een expositieruimte worden. Het project kadert in een totaalaanpak van de omgeving rond het begijnhof. Naar de toekomst toe komt er een begijnhofpark en zullen de resterende huizen aangepakt worden. Op digitaal gebied is momenteel een app over het begijnhof in de maak.

*Op moment van bezoek werden de laatste restauratiewerken uitgevoerd.

Tekst en foto’s copyright: Debby Van Linden

Bronnen:

Helsen, M. Terug naar de tijd van de begijntjes. Gazet van Antwerpen, dd. 23-24 april 2016, p. 38 – 39.

Met dank aan L. Certiaens voor de toelichtingen, Toerisme Herentals, J. Peeters (Stadsarchief Herentals) voor de informatie en A. Meulenbergs voor het artikel.

Begijnenmusea in de kijker (3): Begijnhofmuseum te Turnhout – Beguine Museum in the spotlight: beguine museum Turnhout

(In English: see below)

Na het Belevingscentrum op het begijnhof te Kortrijk en de begijnenhuizen op het Dendermondse hof sluiten we het drieluik ‘begijnenmusea in de kijker’ af in de Kempen met het Begijnhofmuseum* te Turnhout. Het leven van de begijnen op het Turnhoutse hof wordt vertelt doorheen een rondgeleide in de voormalige pastorie van Johannes Mermans, het Sint-Jansconvent.

Van vroeger tot nu: achtergrond en visie

Conservator Goris en pastoor Frickel startten in 1953 met het verzamelen van voorwerpen die ooit toebehoorden aan de Turnhoutse begijnen, alsook de begijnhofpastoors. De twee laatste begijnen van het hof en enkele leken hielde het museum open. Zes jaar later  namen de ‘Vrienden van het Begijnhof van Turnhout vzw’ de verantwoordelijkheid mee op zich om de collectie aan te vullen. Door restauraties in 1997 werd de beschikbare oppervlakte vergroot en kon een opgerichte werkgroep de visie en doelstelling van het museum neerzetten: zowel informatie over het begijnenwezen als het Turnhoutse hof moest op educatieve wijze aan bod komen.

Doorheen het begijnenleven

Bezoekers krijgen eerst een filmfragment te zien waarin in hoofdzaak de geschiedenis en activiteiten van de Turnhoutse begijnen aan bod komen. Een rondgang doorheen de verschillende kamers, met o.a. een kamer opgedragen aan de laatste begijn, toont ons bijvoorbeeld een begijnenkeuken, een kantklossende begijn en de benodigdheden vanuit de hostiebakkerij. Archiefdocumenten zoals oorkondes alsook portretten van de laatste begijnen en de pastoor zijn te bezichtigen naast de begijnenklederdracht en enkele kerkelijke stukken.

In het oog springend topstuk vormt de Processionale, een muziekarchief van de begijnen in boekvorm. De 17 handschriften en 56 drukken uit de zestiende tot twintigste eeuw, gevonden in 2000, werden bestudeerd door vzw Resonant.

Close-up van de Processionale.

Via een crowdfundingsproject werd het benodigde budget opgehaald om het manuscript professioneel te digitaliseren, waarna het werd ingezongen door het Ensemble Psallentes. In het Begijnhofmuseum kunnen bezoekers het nu digitaal doorbladeren en beluisteren.

Praktische gegevens:

Begijnhof 56, 2300 Turnhout  www.begijnhofmuseum.be

Openingsuren: dinsdag t.e.m. zaterdag: van 14 tot 17 uur en op zondag van 11 tot 17 uur Gesloten: op maandag en van 24 december tot 2 januari.

Toegangsprijs is 5 euro – kortingstarief: 3 euro – jonger dan 18 jaar: gratis

Elke woensdag van juli en augustus is het Begijnhofmuseum gratis toegankelijk. Om 14 uur start een rondleiding die je ook door het Begijnhofmuseum voert. Kinderen kunnen in de zomervakantie op schattenjacht met Vlieg: met behulp van een zoektocht verkennen ze het museum.

*In 2017 wordt een traject opgestart om het huidige concept van het Begijnhofmuseum opnieuw te bekijken en aan te passen.

Met dank aan mevrouw K. De Voecht en mevrouw I. Rombout – TRAM 41

(English)

After the Experience Center at the beguinage of Kortrijk and the beguine houses on the beguinage of Dendermonde we close this month with the Beguinage Museum of Turnhout. The life of the beguines during the last period of their existence is told during a walk through the rooms of the old pastorage of vicar Johannes Mermans, the convent of Saint Jean.

From then till now: background and view

Curator Goris and vicar Frickel started in 1953 with collecting belongings from the beguines and the vicars. The two last beguines got assistance from volunteers to open the museum. Six years later the group ‘Friends of the Beguinage of Turnhout’ decided to enlarge the collection. In 1997 restaurations were done: the ground floor was doubled and a complete vision was formed. It became clear that there would be an exposistion of the past of the beguines of Turnhout and the beguine movement herself should be explained.

Through the beguine life

Visitors can watch a short movie about the past of the most important activities of the beguines of Turnhout. Then follows a walk through the chambers: there’s e.g. a room where the last beguine is honored, an example of a beguine kitchen, a beguine puppet who makes lace and materials from the bakery. Some archive document and portraits of the last beguines and the vicar, the clothing of a beguine and church items are also exposed.

Recently the museum installed a piece to be proud of: a book with 17 hand writings and 56 pieces, dating from the sixteenth till the twentieth century. This music book of the beguines, called ‘the book of Procession’, was studied by vzw Resonant.

Close-up of the ‘Book of Procession’.

A crowdfunding was lanced to gather money to digitalise the manuscript. Next, it was sung by Ensemble Psallentes. Now visitors can see the book and listen to the beguine music while going through the pages on the screen.

Visiting information:

Address: Beguinage 56, 2300 Turnhout  www.begijnhofmuseum.be

Visiting hours: from Tuesday till Saturday, 2 o’clock till 5 o’clock, Sundays from 11 o’clock till 5 o’clock. Closed from the 24th of December till the second of January.

Tickets: adult 5 euro – discount: 3 euro – beneath the age of 18 jaar: free

Every Wednesday of Jul and August the Beguine Museum can be visitied for free. At 2 o’clock a guide tour starts at the entrance. For children there’s a tour available where they can follow a treasure hunt.

*In 2017 there will start a review of the museum.

Thank you K. De Voecht en I. Rombout – TRAM 41

© Debby Van Linden

Begijnenmusea in de kijker (2): begijnhofmuseum Dendermonde – Beguine museum in the spotlight: beguine chambers at the beguinage of Dendermonde

(English: see below)

Na het Belevingscentrum op het begijnhof van Kortrijk, maken we een sprong richting Oost-Vlaanderen: het begijnhof van Dendermonde. Het leven van de begijnen in de laatste periode van hun bestaan wordt over twee plaatsen op het hof verdeeld.

Van vroeger tot nu: achtergrond en visie

Op het Dendermondse hof werd, na het overlijden van de laatste begijn in 1975, beslist de herinnering aan de begijnen te bewaren. Twee huizen werden uitgekozen om een accuraat beeld van het dagelijks leven van de vrouwen in de 19e en 20e eeuw weer te geven: huizen nummers 11 en 25 werden in 1981 voor het publiek opengesteld. Daaropvolgend opende in de aanpalende infirmerie van het voormalige huis van de Grootjuffrouw het Museum voor Volkskunde: een deel hiervan betreft ook stukken die het begijnenwezen aangeven.

Op bezoek

In het huis met nummer 11 vinden we een reconstructie van het begijnenleven van de meest recente periode terug: de keuken, slaapkamer en voutekamer* tonen zich. Zo krijgen we een beeld van de taken en dagindeling van een begijn.

Begijnenhuis nummer 11.

Huis met nummer 25 was de voormalige woning van de laatste grootjuffrouw : hier zien we de kleine en grote ontvangstkamer. De grote kamer voorziet ruimte  om te kunnen tafelen met belangrijke gasten bij uitzonderlijke gelegenheden. De toonkasten stellen relevante begijnhoofse documenten centraal: o.a. de statuten van 1852 en renteboeken.

Grote ontvangstkamer.

De kleine kamer toont ons de bibliotheek- en archiefkast van de grootjuffrouw. Aanpalend treffen we nog een authentieke keuken in de oude infirmerie, nu het Museum voor Volkskunde.

Kleine ontvangstkamer.

Praktisch:

De begijnenhuizen en het Museum voor Volkskunde zijn vanaf april tot eind oktober te bezoeken van dinsdag tot zondag van 9u30 tot 18u.

*Voutekamer of ‘opkamer’: een verhoogde kamer die met een trapje te bereiken is. Eronder ligt meestal een kelder. Voutekamers kunnen bergplaats, slaapkamer of bijkamer als functie hebben.

Met dank aan mevrouw R. Stuer- Stedelijke musea Dendermonde

(English)

After a visit at the Experience Center at Kortrijk, we jump to the East side of Flanders: the beguinage of Dendermonde. The life of the beguines is shown here in two houses on the beguinage.

Fron the early days till now: background and vision

After the dead of the last beguine on the beguinage of Dendermonde in 1975, the decision to keep the beguines in memory was ready to be realized. Two houses were renovated and arranged to show the life of the women during the 19th and 20th century. House ‘number 11’ and ‘number 25’ opened their doors in 1983. Following this pattern the Museum of Folk was installed in the same year: this house was once the hospital of the beguinage and shows us ome pieces of the beguine life.

A vist 

A close view of house numer 11shows us a reconstruction of the beguine life: kitchen, sleeping room and storing place. This house gives us an example of the tasks and daily life of a beguine.

Beguine house number 11.

The big house at number 25 was once the house of the mistress and partly a hospital: here we enter a small and large meeting room. On some occasions important guests were invited to dinner with the leading lady of the beguinage. Relevant documents are shown through glass, e.g. the written statutes of 1852 and some accountancy books.

Large meeting room

In the small meeting room we can see the library of the mistress, here she kept all documents and books in a large closet. In the old hospital of the beguinage we find an authentic beguine kitchen, the rest of the house resides the Museum of Folk where the life of lay people in the 19th and 20th century is explained.

Visiting information:

Open from April till the end of October from Tuesday till Sunday  from 9.30 till 6 o’clock.

Thanks to R. Stuer- Stedelijke musea Dendermonde

© Debby Van Linden

Begijnenmusea in de kijker (1): belevingscentrum begijnhof Kortrijk – Beguine museum in the spotlight: the Experience Center at the beguinage of Kortrijk

(English: see below)

Een aantal begijnhoven stellen een verhaal over en een collectie van de begijnen in museumvorm centraal. Begijnhovenqueeste zet er deze maand een aantal in de kijker*: wat is er te ontdekken en bekijken op deze plaatsen? Hoe worden de begijnen en hun uniek erfgoed getoond? Deze maand belichten we deze locaties, beginnende met het Belevingscentrum op het Sint-Elisabeth begijnhof te Kortrijk.

Van vroeger tot nu: achtergrond en visie

Op het begijnhof was vroeger (1955-2008) reeds een museum aanwezig: in het huis  van de grootjuffrouw werden een aantal objecten tentoongesteld die een traditionele visie, zijnde de laatste periode van het hun bestaan, op de begijnen weerspiegelden. Het OCMW Kortrijk besloot in het kader van een grootschalig renovatieplan van het begijnhof** het museum over te hevelen naar de Sint-Annazaal, het voorhene bestuurscentrum van het hof en tevens de vroegere vergaderzaal van de begijnen. Resoluut werd gekozen voor een totaalaanpak: zowel de geschiedenis van het Kortrijkse hof als het begijnenwezen algemeen komt aan bod.

De ‘zij’kant van de begijnengeschiedenis: Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen, prijkt als steungeefster.

Zij, de vrouwen zélf, worden voorgesteld zoals hun geschiedenis schrijft: ‘onafhankelijk vrouwen die in een steeds nauwer keurslijf werden gezet’. In juli 2014 werd de Sint-Annazaal plechtig geopend.

Een bezoek meer dan waard

Het uitgangspunt voor dit museum, belevingscentrum genoemd, is duidelijk: begijnen waren revolutionaire, spirituele en sociaal geëngageerde vrouwen!

Geschiedenis van de begijnenbeweging met aandacht voor o.a. Hadewijch en Porète.

Dit beeld wordt opgebouwd aan de hand van drie verhaallijnen: ‘vrouwen met een eigen spiritualiteit’, ‘vrouwen tegenover de kerkelijke en wereldlijke macht’ en ‘vrouwen creëren een stad in de stad’. Voor het Kortrijkse gedeelte worden drie grootjuffrouwen aangehaald die, elk in hun tijdsperiode, leidinggevenden om ‘u’ tegen te zeggen, waren.

Plan van het begijnhof en touch screen om de geschiedenis eigenhandig te doorlopen.

Als blikvanger geldt de hedendaagse vertaling van ‘begijn’ in het beeld ontworpen door Lieve Blancquaert: zij maakte deze creatie als antwoord op de vraag naar een visualisatie van ‘sterke vrouw’ in de context van het begijnenwezen.

copyright foto: Wim Vandamme – met dank

Praktische info:

Het Belevingscentrum is open van dinsdag tot zondag van 10u tot 17u, toegang is gratis. Meer informatie omtrent het begijnhof tref je in het bezoekerscentrum/infopunt vlak voor de ingangspoort.

© Debby Van Linden

Met dank aan mevrouw L. Soete, deskundige informatie-en erfgoedbeheer OCMW Kortrijk

*Alle begijnhofmusea werden gecontacteerd i.v.m. deze artikelreeks, spijtig genoeg kwam er niet overal een respons en/of voldoende tekst- en publicatiemateriaal.

**Sinds 1984 loopt dit renovatieproject van het begijnhof. De planning geeft 2019 aan als laatste fase. 

A few beguinages have provide a beguine museum where the story of the women is told. This month, we choose to put those places in the spotlight*: what’s there to discover? What’s the view on the beguines as a movement? Which story is told about their unique and marvellous heritage? We’ll start with the Expercience Center on the beguinage of Saint-Elisabeth in Kortrijk.

From then till today: background and viewpoint

For at about fifty years (1955-2008) there was a beguine museum on the beguinage: the house of the headmistress showcased objects that reflected the traditional view on the beguines. The owners of the beguinage, OCMW Kortrijk, decided to make a fresh start: as part of a total renovation of the beguinage the musem would be located in the former meeting and governance room of the beguines. Decisively the new museum would show the past of the beguinage ànd the beguine movement overall.

Joan of Flanders, dutchess of Flanders, is shown as a supporter of the beguines and the beguinage.

They, the women themselves, are shown as their past tells us: ‘independent women who were more and more pressed in a tight bust.’

Worth a visit

The viewpoint for this museum, named Experience Center, is made clear: beguines were revolutional, spiritual and socially engaged women!

The beguine movement with e.g. Hadewijch and Porète.

This viewpoint is connected to three headlines: ‘women with their own spirituality’, ‘women opposed to church and goverment power’ and ‘women create a city into a city’. The past of the beguinage of Kortrijk is told by three headmisstresses, each of them took taking determinate decisions for the beguinage as we know it now.

Map of the beguinage and touch screen to walk our way through the past of the beguinage.

An eye-catching statue in the room is this composition by Lieve Blancquaert: she created this modern translation of ‘beguine’ as an answer to the question to compose an image of ‘strong women’ situated in the beguine movement.

copyright foto: Wim Vandamme – thank you for using

Visiting information:

The Experience Center is open from Tuesday till Sunday from 10 to 5, free entrance. Information about the beguinage is provided at the information point, located just before the entrance of the beguinage .

© Debby Van Linden

With special thanks to L. Soete, expert heritage governance OCMW Kortrijk

*All beguine museums were contacted to provide for this publication, unfortunately there was not always a response and/or enough material to make a publication. 

**The renovation of the beguinage started in 1984. By 2019 all works should be finshed.

Ssst… nog even geduld… – Sstt… something is almost ready to be born…

(English: see below)

De afgelopen weken werd er achter de schermen hard gewerkt: organiseren, reorganiseren, instuderen, mensen samenbrengen, nadenken en uitwerken, afspraken maken,… en dit allemaal op en met het erfgoed van de wijze vrouwen, begijnen genaamd, op de voorgrond en in het achterhoofd.

Dit project gaat over de wijze vrouwen, begijnen genaamd, en u kan er deel van uitmaken!

Enkele sfeerbeelden….

Binnenkort meer…

© tekst: Debby Van Linden – © foto’s: W. Vandamme

The past weeks have been a period of hard work: organizing, reorganizing, bringing people together, … all with the beguines as a central theme.

This project is all about the wise women called beguines and you can be part of it!

A few teasers…

 

Soon more…

© pictures: Wim Vandamme – © text: Debby Van Linden

Herstorisch Anderlecht: wie het kleine niet eert,…

Het kleine Anderlechtse begijnhof dateert van midden 13e eeuw en straalt vooral soberheid uit, dit in tegenstelling tot het zusterhof in Brussel-stad. Dit pittoreske hof gaf verblijfplaats aan slechts acht begijnen die een gemeenschappelijk huis betrokken, ook wel een convent genoemd. Voor hun religieuze momenten hadden ze hun eigen bidkapel, doch de misvieringen werden in de nabijgelegen Sint Pieter en Guidokerk gehouden.

Met de Franse inval in de 18e eeuw ging het begijnhofje over in handen van het Bestuur der Burgerlijke Godshuizen, wat nu het O.C.M.W. noemt. De begijnen konden op hun hof blijven wonen mits betaling van huurgeld. In de 19e eeuw verminderde het begijnenaantal staags tot er geen Anderlechtse begijn meer over was. Het hof kreeg een functie als bejaardentehuis voor vrouwen. Een eeuw later kocht de stad het hof aan, voerde renovatiewerken uit en liet een gedeelte ervan als volksmuseum fungeren (waarbij ook het begijnenleven aan bod komt).

Alhoewel de grote barokpoort en de tuin er niet meer is, verschaft de kleinere poort en het binnenplein een groot gevoel van intimiteit en tegelijkertijd stil aandenken aan deze voormalige vrouwengemeenschap.

© Debby Van Linden

Vraagtekens in Tongeren…

Na Hasselt reden we verder naar Tongeren om het tweede Limburgse hof te bezoeken. Daar deze streek me onbekend was, stapte ik ‘blanco’ richting begijnhof. Langs de Kastanjewal kwam het hof me tegemoet, het leek me mooi te zijn. De Moerenpoort onderdoor gaande, bleef ik abdrupt staan: ‘Aha, ik sta al in het hof!’ Ik kon het niet plaatsen: geen poort of andere aanduiding, raar…

Het hof doorlopende bekroop me hetzelfde gevoel als op het Leuvense begijnhof: er was hier zorg en tegelijkertijd ontbrak er bezieling. De huizenconstructie kwam me eigenaardig over.

In de namiddag bezochten we het begijnhofmuseum. Mijn verwarring omtrent de huizenbouw werd onmiddellijk opgeklaard: de vroegere begijnhofmuur en enkele huizen waren samengevoegd waardoor de constructie van de laatstgenoemden vreemd overkwam. In het museum trof ik een ophelderende plattegrond van het vroegere hof. Ik stelde vast dat doorheen de geschiedenis er veel (deels) afgebroken en samengevoegd was.

De grappige cartoons aan de muren zorgden voor wat humor terwijl ik verdieping per verdieping het museum doorwandelde. Ik miste hier de ‘begijnenspirit’: begijnen als sterke madammen die zowel op economisch als spiritueel vlak een grote portie kracht bezaten. Waar was de zichtbaarheid hiervan?

In de begijnhofkerk waren restauraties aan de gang, doch een deel van de collectie kon bezocht worden. Het borstbeeld van Catharina, patroonheilige van de kerk, trof me: haar vastberadenheid vond ik mooi, wilde ik als psychisch erfgoed meenemen.

Bij het pleintje ‘onder de linde’ zag ik haar weer, Maria!  Ik was blij ze weer eens te ‘ontdekken’, zeker nu ik steeds meer over haar en haar achtergrond opzocht en las. Ik snapte nu waarom ze aan een boom hing: de voorchristelijke culturen aanzagen bepaalde bomen als plaatsen om Moeder Aarde te eren. Deze Moeder werd door de christenen verengd en geherdefiniërd tot de figuur van Maria. Met het plaatsen van Maria aan een boom kon deze plek tot gebed en samenkomst blijven bestaan.

Dit ‘stadje in de stad’ liet ik met een dubbel gevoel achter: mooi maar ook met een gemis aan ‘sterke madammen’-representatie…

© Debby Van Linden

Herstorisch Diest: grootsheid aan banden gelegd

De Diestse begijnen verenigden zich in 1245 op gronden buiten de stadsomwalling. Door het optrekken van een nieuwe stadsmuur in de late 14e eeuw kwam het hof binnen de stad te liggen.

In de 16e eeuw zorgde pastoor Esschius voor een golf van veranderingen op het begijnhof: hij voerde een spiritueel gezag dat gericht was op persoonlijke inkeer en gebed, liet de lemen huizen vervangen door woningen van steen en legde nieuwe regels betreffende in- en verkoop op die het contact tussen de begijnen en lokale handelaars zeer beperkte. De begijnen en de stadsbewoners protesteerden hevig, zelfs de Inquisitie kwam eraan te pas, doch Esschius voerde zijn beleid door.

foto door Geert De Brabander

Tijdens de bloeiperiode in de 17e eeuw groeide het begijnenaantal tot ongeveer 400, de inval van de Fransen zou dit getal doen afnemen. De huizen van het hof kwamen in handen van het huidige O.C.M.W., die de leegstaande verhuurde aan burgers. In de 19e eeuw tellen we als gevolg nog 25 begijnen. In de 20e eeuw sterft de beweging langzamerhand uit. Door de officiële bescherming van het hof (1938) blijft dit ‘stadje in de stad’ haar karakteristieken behouden.

Net voor de ingang, op nummer 66, treffen we de ruime begijnhofpastorie.

Paradepaardje bij binnenkomst is de barokke begijnhofpoort. Deze dateert van 1671, doch ervoor was er al één, waarschijnlijk ingetogener van aard. Opvallend is het Mariabeeld in de nis, andere hoven hebben Begga of Catharina als ‘poortdame’.

De kerk, gebouwd in de 14e eeuw als vervanging van de kapel, bestaat uit ijzerzandsteen en is opgedragen aan begijnhofpatrones Catharina. Momenteel renoveert men dit gebouw.

Het hof bevat vele, grote conventshuizen met een verwijzende naam: het Engelenconvent bv. werd beschikbaar gesteld voor negen begijnen, overeenkomend met de negen aartsengelenkoren.

Een mooi eerbetoon aan de begijnen vonden we, als afsluiter, terug in de beelden van Jan Peirelinck.

© Debby Van Linden

Dendermonde: vergane glorie

Tussen twee appartementsblokken in, stapte ik de poort van het Sint-Alexiusbegijnhof binnen. Een lang wandelpad kwam me tegemoet: vreemd, een toegangspoort en vervolgens een weggetje. Het pad voortgaande verdween het drukke stadsgeruis geleidelijk…

Vervolgens stond ik voor een tweede poort in de vorm van een hek en ontmoette het Dendermondse hof: een oase van stilte en groen, een groot plein met huizen langs de kant en de begijnhofkerk in het midden.

Een ‘wauw’-gevoel kwam op… tot ik langs de huizen passeerde en merkte dat velen ervan een verwaarloosde indruk op me maakten. De woorden ‘vergane glorie’ kwamen in me op: er was een museum, er waren aanduidingen van conventshuizen,… en toch maakte het hof een trieste indruk. Hier was ooit in geïnvesteerd en dit kon iets moois worden…

Ik besloot rond de kerk, tussen het groen te gaan kijken en schrok toen ik ze plotsklaps weer ontmoette: Maria. ‘Hier ben je weer’ groette ik haar rustig. Mijn ‘omkering’ in Turnhout bleef behouden, ze mocht er zijn voor mij.

Het museum binnengaande, viel me een schilderij op dat me onmiddellijk intrigeerde: de zeven zwaarden doorkliefden het hart… Wat zou dit te betekenen hebben? Hier wilde ik meer over opzoeken!

Terug buiten bestudeerde ik de muur die naar de andere kant van het hof liep: naderbij komende stelde ik vast dat op deze muur ‘nepdeurtjes’ waren geschilderd. Van ver leken dit begijnhofhuizen te zijn met bijhorend toegangspoortje, dichterbij gekomen bleek dit een illusie te zijn…

Terwijl ik het hof een paar keer doorwandelde, bleef het dubbele gevoel: dit hof had meer zorg nodig! Terwijl ik naar de uitgang liep, genoot ik van de stilte op het hof en de avondzon die speels schaduwen werpte op het grasplein. Hier was het weer, dat fijne thuisgevoel…

Herstorisch Turnhout: langgerekt en begunstigd

Het begijnhof van Turnhout werd gesticht op gronden van het nabijgelegen kasteel. Het stichtingsjaar van het hof is onbekend, wel weten we dat hertogin Maria van Brabant en  haar zus Johanna, de begijnen steunden door middel van beurzen en schenkingen. In tegenstelling tot de explosieve groei van het begijnenaantal op andere hoven, kende dit hof een rustige groei.

In de 16e eeuw leed het hof schade door een brand en werd het kerkinterieur door de Beeldenstorm beschadigd. De 17e eeuw bracht terug welvaart: aristocratische steun van Albrecht en Isabella deed het hof verdubbelen in omvang en leidde tot de bouw van een nieuwe kerk. De Franse inval in de 18e eeuw zorgde voor turbulentie: voortaan moesten de begijnen huur betalen voor hun woningen en de poort werd verwijderd. Het begijnenaantal liep sterk terug. In de 19e eeuw zorgde de bouw van een Lourdesgrot als bedevaartsplek voor inkomsten en een nieuwe intredingen. Het begijnhof leed weinig onder de wereldoorlogen, doch het effect van de ontkerkelijking zorde voor een langzame uitdoving van het aantal begijnen.

De begijnhofpoort, daterend van 1700, is er ééntje om ‘u’ tegen te zeggen: groot, massief, vroegclassisch en met Begga bovenaan in de nis.

Huidige begijnhofkerk.

De huidige kerk, gebouwd in de periode 1662 – 1667, is gewijd aan het heilig kruis en vertoond zowel gotische als barokke elementen. Op de plaats van de eerste begijnhofkerk (13e eeuw), staat nu de kruisberg.

Kruisberg.

Absoluut de moeite waard is een bezoek aan het begijnhofmuseum, gehuisvest in de vroegere woning van pastoor Mermans en een stuk van het aangelegen conventshuis. Je kan o.a. de raadzaal en de keuken bezichtigen, hun kantwerk bewonderen, een stukje Hollandse invloed terugvinden in talrijke delftsblauwe voorwerpen,…

Verpozen kan in de binnentuin, waar je niet alleen kan genieten van het groen maar ook een knipoog naar de begijnen aantreft…

Elke woensdag tijdens de maanden juli en augustus gaat er een gratis gidswandeling door, startende in het museum. Fijn om dan een keer de kerk en de kapel van binnenuit te leren kennen!